გამოწვევები ხატწერის განახლების გზაზე – კანონიკის ზოგიერთი ასპექტის შესახებ
სტატია დაიბეჭდა ჟურნალში „საქართველოს სიძველენი“ N25’22
ჩამოტვირთვები
Funding data
-
Shota Rustaveli National Science Foundation
Grant numbers PHD-21-403
ახალი ქართული ხატწერა XX ს.-ის 70-იანი წლებიდან იწყებს განახლებას. ეროვნული მხატვრული ფორმა თავიდანვე პრიორიტეტული იყო როგორც სახვით, ისე მუსიკალურ საეკლესიო ხელოვნებაში, თუმცა XX-XXI სს. მიჯნაზე გამოჩნდა კრიტიკული დამოკიდებულება ეროვნული ფორმის მიმართ. გაჩნდა პრობლემა, თუ რომელი გალობა და რაგვარი ხატწერა არის კანონიკური მართლმადიდებელ ეკლესიაში. საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდმა დააკანონა ქართული მრავალხმიანი გალობა.
ქართული ხატწერის კანონიკა XVII საუკუნიდან მოყოლებული, არის რუსული ეკლესიის გავლენის ქვეშ. იქ შემუშავებული წესები სავალდებულო იყო ქართული ხატწერისთვის, ისევე როგორც მთლიანად რუსული ეკლესიის ღვთისმსახურების ნორმები. დღესდღეობით გავრცელებული პრაქტიკა მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკური ხატწერის ნორმებს კონკრეტულ რუსულ-ბიზანტიურ მხატვრულ სტილს უკავშირებს. ეს მიდგომა აფერხებს ხატწერის განვითარებას და თავის მხრივ, არ გამომდინარეობს მსოფლიო საეკლესიო სამართლის წესებიდან. VII მსოფლიო საეკლესიო კრების განჩინებით ხატწერის მთავარი დანიშნულებაა სახარებისეული ჭეშმარიტების იმგვარად გადმოცემა, რომ მასზე გამოსახული იყოს გასაგები, მისაბაძი და პატივსაგები. სხვადასხვა ქვეყნის გამოჩენილი ხატმწერების აზრი ამ საკითხზე ემთხვევა საქართველოში გაჟღერებულს - ახალი ხატწერის განვითარებისთვის აუცილებელია დადგინდეს კანონიკის ნამდვილი კრიტერიუმები. ის კონკრეტულ მხატვრულ სტილთან კი არ უნდა იყოს დაკავშირებული, არამედ თეოლოგიურ მიზანთან. ეს არის სწორედ მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიცია, ხოლო ხატწერის ამოცანაა თანამედროვე საეკლესიო მხატვრული ენის ძიება.
Downloads
Metrics
ქართული ქრისტიანული ხელოვნება, 2008;
არქიმანდრიტი ლაზარე (აბაშიძე - დეისმონ), ხატები და ფრესკები, თბ., 2019;
მ. დიდებულიძე, პატრიარქი-ხატმწერი, ლიტერატურა და ხელოვნება, 2007;
ლევან ჭოღოშვილი, განმეორების ხელოვნებისათვის, ლიტერატურა და ხელოვნება, 5.06.1992;
С. Белокуров, Поездка-старца-Арсения-Суханова-в-Грузию (Христианское чтение, 1884, 3-4.); М. Полиевктов, Материалы по истории грузино-русских взаимоотношений, Тб.,1937;
ელექტრონული ტექსტი: https://azbyka.ru/otechnik/books/download/19520-Поездка-старца-Арсения-Суханова-в-Грузию-(1637-1640-гг-).pdf;
Покровский Н.В. Определения стоглавого о святых иконах, Христианское чтение, 1885;
მ. ჯანჯალია, წმ. ნინოს ცხოვრების ციკლი ბოდბის ტაძრის მოხატულობაში, დისერტაცია ხელოვნებათმცოდნეობის კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად, 1994;
მ. დიდებულიძე, ეროვნული ფორმის პრობლემა ქრისტიანულ ხელოვნებაში და მისი ასახვა ქართულ ხელოვნებათმცოდნეობაში, გ. ჩუბინაშვილის სახ. ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის XXXII სამეცნიერო სესიის მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისრები, 1997 წლის 28, 29, 30 მაისი;
VII მსოფლიო საეკლესიო კრების აქტები, შემდგენელი დ. თუმანიშვილი, თარგმნა გ. ჯულაყიძემ, ხელნაწერის უფლებით;
მცირე სჯულისკანონი, 1973წ.;
წმ. იოანე ოქროპირი, „რისთვისაა საჭირო გალობა?“, საუბარი 41-ე ფსალმუნის შესახებ; გაზეთი ქართული გალობა, № 6, 2007 წ.;
Online Conference on Contemporary Iconography, https://www.youtube.com/watch?v=0HbP8x15FEw&list=PL21rrGCUPyUQ_Oq9orlLz8Og182KNK9Oj&index=9&t=30s;
დიმიტრი თუმანიშვილი თანამედროვე ხატწერის პრობლემებზე, საქართველოს სიძველენი, #22;
დიმიტრი თუმანიშვილი თანამედროვე ხატწერის პრობლემებზე, საქართველოს სიძველენი, #22, 2019;
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
