როგორ უნდა ციტირება
ანოტაცია
დიყი - Heracleum ქოლგოსანთა (Apiaceae) ოჯახის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გვარია. ამ გვარის 120-ზე მეტი სახეობიდან კავკასიაში გავრცელებულია 25 სახეობა, ხოლო საქართველოში - 23. დიყის ფოტოალერგიული თვისებები დაკავშირებულია ფუროკუმარინების შემცველობასთან. დიყის სხვადასხვა სახეობაში იდენტიფიცირებულია ფუროკუმარინები: ბერგაპტენი, ბიაკანგელიკოლი, ფელოპტერინი, ქსანტოტოქსინი, იზოპიმპინელინი, იმპერატორინი. თითოეული მათგანი ხასიათდება ფართო სპექტრის ბიოლოგიური აქტივობით, როგორიცაა ანტიბაქტერიული, ანტიმიკრობული, ანტიოქსიდანტური, ფუნგიციდური, ანთების და სიმსივნის საწინააღმდეგო მოქმედება. მათი პრეპარატები გამოიყენება ვიტილიგოს (ლეიკოდერმა), ალოპეციის და ფსორიაზის სამკურნალოდ. დერმატოფიტოზი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ფართო გავრცელებული ინფექციური დაავადებაა. დერმატოფიტებს გააჩნიათ კერატინიზებულ ქსოვილებში შეღწევისა და დერმატოფიტოზის გამოწვევის უნარი. Trichophyton rubrum და Trichophyton mentagrophytes, კანისა და ფრჩხილების ინფექციების გამომწვევი, ორი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დერმატოფიტია. ფრჩხილის დაზიანების გამომწვევი დერმატოფიტები ყოველთვის არ რეაგირებენ მკურნალობაზე. რაც განაპირობებს ახალი და უფრო ეფექტური საშუალების მოძიების აუცილებლობას. ჩვენი კვლევის მიზანს წარმოადგენდა ხევსურის დიყის (Heracleum sosnowskyi Manden.) ფიტოქიმიური შესწავლა და მისი ანტიმიკრობული აქტივობის შეფასება. მაღალეფექტური სითხური ქრომატოგრაფია - მას სპექტრომეტრული (HPLC-ESI-QTOF-MS/MS) ანალიზით დადასტურდა დიყის მიწისზედა და მიწისქვედა ნაწილების მეთანოლიან ექსტრაქტებში მარტივი კუმარინებისა და ფუროკუმარინების შემცველობა. ხოლო დერმატოფიტებზე - T. rubrum და T. Mentagrophytes ჩატარებულმა ცდებმა ცხადყო, რომ ხევსურის დიყი შესაძლებელია განვიხილოთ, როგორც დერმატოფიტოზის სამკურნალო საშუალებების მისაღებად პოტენციური ნედლეული.
წყაროები
კუჭუხიძე ჯ., გაგნიძე რ., ღვინიაშვილი ც., ჯოხაძე მ. საქართველოს ფლორის ენდემური ყვავილოვანი მცენარეები, თბილისი, 2016. გვ. 40-46. 2. Arendrup MC, Kahlmeter G, Guinea J, Meletiadis J; Subcommittee on Antifungal Susceptibility Testing (AFST) of the ESCMID European Committee for Antimicrobial Susceptibility Testing (EUCAST). How to: perform antifungal susceptibility testing of microconidia-forming dermatophytes following the new reference EUCAST method E.Def 11.0, exemplified by Trichophyton. Clin Microbiol Infect. 2021 Jan;27(1):55-60. doi: 10.1016/j.cmi.2020.08.042. Epub 2020 Sep 8. PMID: 32916260
Barros MEDS, Santos DA, Hamdan JS. Evaluation of susceptibility of Trichophyton mentagrophytes and Trichophyton rubrum clinical isolates to antifungal drugs using a modified CLSI microdilution method (M38-A). J Med Microbiol. 2007 Apr;56(Pt 4):514-518. doi: 10.1099/jmm.0.46542-0. PMID: 17374893.
Bhatnagar, A.; Kanwar, A.; Parsad, D.; De, D. (2007). Psoralen and ultraviolet A and narrow band ultraviolet B in inducing stability in vitiligo, assessed by vitiligo disease activity score: an open prospective comparative study. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 21(10), 1381-1385.
El Fari, M., Tietz, H. J., Presber, W., Sterry, W. & Graser, Y. (1999). Development of an oligonucleotide probe specific for Trichophyton rubrum. Br J Dermatol 141, 240–245
Favre, B., Hofbauer, B., Hildering, K. & Ryder, N. S. (2003). Comparison of in vitro activities of 17 antifungal drugs against a panel of 20 dermatophytes by using a microdilution assay. J Clin Microbiol 41, 4817–4819
Hosseinzadeh, Z., Ramazani, A., & Razzaghi-Asl, N. (2019). Plants of the Genus Heracleum as a Source of Coumarin and Furanocoumarin. Journal of Chemical Reviews, 1(2), 78-98.
Œliwiñski M. Inwazyjne gatunki roœlin ekosystemów mokrad owych Polski. Dajdok Z., Pawlaczyk P. (Ed.). Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Œwiebodzin, 2009; 54-57.
Jakubska-Busse, A., Œliwiñski, M., & Kobyka, M. (2013). Identification of bioactive components of essential oils in Heracleum sosnowskyi and Heracleum mantegazzianum (Apiaceae). Archives of Biological Sciences, 65(3), 877-883.
Miklaszewska K. Barszcz Sosnowskiego – obcy gatunek inwazyjny: biologia, zagro¿enia, zwalczanie. Prog Plant Protection/Post Ochr Roœlin 2008; 48(1): 297-300.
Mishyna, M.; Laman, N.; Prokhorov, V.; Fujii, Y. (2015). Angelicin as the principal allelochemical in Heracleum sosnowskyi fruit. Natural product communications, 10(5), 767-770.
Oliwia Jakubowicz, Czesaw aba, Gerard Nowak, Stanis aw Jarmuda, Ryszard ¯aba, Jerzy T. Marcinkowski. Heracleum sosnowskyi Manden. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2012, Vol 19, No 2
POWO (2022). “Plants of the World Online. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet
Roberts, D. T., Taylor, W. D. & Boyle, J. (2003). Guidelines for treatment of onychomycosis. Br J Dermatol 148, 402–410
Shakhmatov, E. G.; Toukach, P. V.; Kuznetsov, S. P.; Makarova, E. N. (2014). Structural characteristics of watersoluble polysaccharides from Heracleum sosnowskyi Manden. Carbohydrate polymers, 102, 521- 528
Strzelecka H, Kowalewski J. Encyklopedia zielarstwa i zioolecznictwa. Wydawnictwo PWN, Warszawa, 2000. http://www.plantsoftheworldonline.org/Retrieved 24 November2022.
Trott, J.; Gerber, W.; Hammes, S.; Ockenfels, H.-M. (2008). The effectiveness of PUVA treatment in severe psoriasis is significantly increased by additional UV 308- nm excimer laser sessions. European Journal of Dermatology, 18(1), 55-60
Wojtkowiak R, Kawalec H, Dubowski AP. Heracleum Sosnowskyi Mandel L. J Res Appl Agric Eng. 2008; 53(4): 137-142.