იუგოსლავიის კრიზისი და სერბული ნაციონალიზმი
DOI:
https://doi.org/10.52340/splogos.2025.05საკვანძო სიტყვები:
კოსოვო, კომუნისტური ფედერაცია, იუგოსლავია, კრიზისი, ნაციონალიზმიანოტაცია
მრავალეროვნული კომუნისტური ფედერაციების დაშლამ და შემდგომმა შეიარაღებულმა კონფლიქტებმა, რომლებიც წარმოიშვა დამოუკიდებელ ეროვნულ-სახელმწიფოებად გარდაქმნის შედეგად, დააბრუნა „ეროვნული საკითხი“ (ანუ ეროვნული ან ეთნიკური ჯგუფის ურთიერთობა სახელმწიფოსთან, რომელიც მოიცავს მრავალ ეთნიკურ ჯგუფს მის ფარგლებში) საერთაშორისო პოლიტიკის, სამართლისა და თეორიის შესახებ დებატების სათავეში. იუგოსლავიის ძალადობრივი დაშლა, ცხადყოფს საერთაშორისო საზოგადოების უუნარობას დაეყრდნოს რაიმე მყარ სამართლებრივ პრინციპებს, სახელმძღვანელო პრინციპებს ან დადგენილ მექანიზმებს, რათა თავიდან აიცილოს ასეთი ქაოსი და მასობრივი ტანჯვა.
ყოფილი იუგოსლავია იყო „ეროვნული საკითხის“ სამი ფუნდამენტური ასპექტის განხილვის მცდელობა: (1) ერის უფლება, რომელიც მოქმედებს საკუთარი სახელმწიფოს შექმნაზე ეროვნული თვითგამორკვევის მოთხოვნით; (2) ეროვნული სამშობლოს უფლება (იქნება სუვერენული სახელმწიფო თუ რესპუბლიკა ფედერაციაში), რომელიც მოქმედებს მისი დიასპორის მეშვეობით, ან თვალყური ადევნოს თავისი მოქალაქეების შედარებით მდგომარეობას სხვაგან, ან მოითხოვოს ეროვნული გაერთიანება და საზღვრების გადახაზვა; და (3) ეროვნული უმცირესობების წევრების უფლებები, წინააღმდეგობა გაუწიონ უმრავლესობის მიერ ახალი ეროვნული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებას კულტურული ან პოლიტიკური ავტონომიის ძიების გზით, ან გამოყოფის გზით, რათა გაერთიანდნენ საკუთარ ეროვნულ სამშობლოსთან.
მრავალეროვნულ სახელმწიფოს, როგორიცაა იუგოსლავია, არ შეუძლია რომელიმე ეთნიკური ჯგუფის ინტერესების პრიორიტეტულად განხილვა, რადგან ეს გამოიწვევს სახელმწიფოს დეზინტეგრაციას. იუგოსლავია წარმოადგენდა არა მხოლოდ ეთნიკური მრავალფეროვნების, არამედ ამ მრავალფეროვნების დაბალანსებული თანაარსებობის სისტემას. ნებისმიერი დისბალანსი ამ სისტემაში გამოიწვევდა ფედერაციის ნგრევას.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
საქართველო და საერთაშორისო სამართალი (სტატიათა კრებული). თბილისი, 2001.
საქართველო და საერთაშორისო სამართალი (სტატიათა კრებული). თბილისი, 2001.
ყალიჩავა კ., „კოსოვო, აფხაზეთი, ცხინვალის რეგიონი: თანამედროვე კონფლიქტების ისტორიულ-შედარებითი ანალიზი“ (სადისერტაციო ნაშრომი), თბილისი, 2019.
Serbian Nationalism and the Origins of the Yugoslav Crisis. United States Institute of Peace.
https://www.usip.org/publications/1996/04/serbian-nationalism-and-origins-yugoslav-crisis (25.11.2024)
