მიცვალებულის დაკრძალვისა და გლოვის ტრადიციები (გალის რაიონის ეთნოგრაფიული მასალების მიხედვით)
DOI:
https://doi.org/10.52340/gmg2023.01.16საკვანძო სიტყვები:
ეთნოგრაფიული გალი, დაკრძალვის და გლოვის ტრადიციებიანოტაცია
ნაშრომში გალის რაიონის ეთნოგრაფიულ მონაცემებზე დაყრდნობით შესწავლილია დაკრძალვისა და გლოვის წეს-ჩვეულებები. ადამიანის გარდაცვალება საზოგადოებისთვის მნიშნელოვან მომენტს წარმოადგენს, რადგან იგი ოჯახთან, მის წევრებთან არის დაკავშირებული. ამასთან გარდაცვლილის მიმართ ზნეობრიობის გარდა, ოჯახის წევრთა უფლება-მოვალეობასა და ვალდებულებებსაც გულისხმობდა. ერთხელ ჩამოყალიბებული დაკრძალვისა და გლოვის წეს-ჩვეულებები, ეთნიკური ტრადიციებიდან გამომდინარე თაობიდან თაობას გადაეცემოდა, თუმცა, საუკუნეთა მანძილზე, დროთა ვითარებაში ცვლილებებსაც განიცდიდა. გალის რაიონის ეთნოგრაფიულმა ყოფამ ბოლო დრომდე მეტნაკლებად შემოინახა ძველი წეს-ჩვეულებები. ზოგი რიტუალი ინარჩუნებს ადრინდელ სახეს და თითქმის უცვლელად არის შემორჩენილი, მიუხედავდ იმისა, რომ ბევრ მათგანს ქრისტიანული მოძღვრება კრძალავს. გალის რაიონში მოპოვებული წეს-ჩვეულებები მთლიანად ემთხვევა ქართველი ერის მატერიალური და სულიერი კულტურის მონაცემებს და ამავე დროს ლოკალური თავისებურებების შემცველიცაა. მიცვალებულის დაკრძალვისა და გლოვის წეს-ჩვეულებებთან დაკავშირებული რიტუალები ერთ-ერთი უძველესია მსოფლიო რელიგიურ სისტემებში. თემის წყარო-თმცოდნეობის საფუძველს ძირითადად ეთნოგრაფიული მონაცემები წარმოადგენს, რომლებიც ავტორის მიერ XX საუკუნის 90-იანი წლების შემდგომ გალის რაიონშია მო-პოვებული. ეს მასალები შეჯერებულია ისტორულ წყაროების მონაცემებთან. საკით-ხთან დაკავშირებით პრობლებაზე მუშაობისას დავეყრდენით XVII საუკუნის კათო-ლიკე მისიონერის არქანჯელო ლამბერტის, ფრანგი მოგზაურის ჟან შარდენის, XX სა-უკუნის ცნობილი ისტორიკოსის სერგი მაკალათიას, ეთნოგრაფ თედო სახოკიას და სხვა მეცნიერთა ეთნოგრაფიული მონაცემებს. ეთნოგრაფიული მასალების ანალიზი საფუძველს გვაძლევს ვიმსჯელოთ სიკვდილის მიზეზებზე, გარდაცვლილისა და სა-ზოგადოების დამოკიდებულებაზე, სიცოცხლის არსზე და ოჯახურ ურთიერთობებზე. ანალიზთან ერთად ნაშრომში პირადი საველე მასალების, დაკვირვებებისა და ანალიზის საფუძველზე გამოტანილია დასკვნები.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
ბახია-ოქრუაშვილი ს., ეთნოგრაფიული მონაცემები სამურზაყანოდან, კრ: აფხაზეთის კულტურული ფასეულობანი: ენა, ლიტერატურა, ისტორია, კულტურის ძეგლები, საერთაშო-რისო სამეცნიერო კონფერენციის მასალები, თბ., 2021;
გიორგაძე დ., დაკრძალვისა და გლოვის წესები საქართველოში, თბ., 1987;
დონ არქანჯელო ლამბერტი, სამეგრელოს აღწერა, იტალიურიდან თარგმნა ალექსანდრე ჭყონიამ, თბ., 1991;
მაკალათია ს., საქართველოს ისტორია და ეთნოგრაფია, თბ., 1941;
მაკალათია ს., ხევსურეთი, თბ., 1984;
სახოკია თ., „სამურზაყანო“, ჟურნალი „მოამბე“, 1896;
სახოკია თ., მიცვალებულის კულტი სამეგრლოში, ეთნოგრაფიული ნაწერები, თბ., 1956;
შავიანიძე დ., სამეგრელო (ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევი), თბ., 2015;
შარდენის მოგზაურობა, ფრანგულიდან თარგმნა, გამოიკვლევა და კომენტარები დაურთო მზია მგალობლი0შვილმა, თბ., 1975;
ჭითანავა დ., ხორავა ბ., ციმინტია ქ., შენგელია ი., სამეგრელოს სოფელი ძველად და ახლა, თბ., 2021;
ხმით ნატირლები, კრებული შეადგინა ნ. აზიკურმა, თბ., 2002;
ხიზანიშვილი (ურბნელი) ნ., ფშავ-ხევსურეთი, ეთნოგრაფიული ნაწერები, თბ., 1940;
წულაძე ა., მიცვალებულის კულტი გურიაში, ეთნოგრაფიული გურია, თბ., 1971.
