საკვანძო სიტყვები
ალტერნარიოზი
ინტენსიობა
გავრცელება
გამძლეობა
როგორ უნდა ციტირება
ანოტაცია
კარტოფილი (Solanum tuberosum L.) უძველი კულტურაა, ერთერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და პოპულარული საკვები პროდუქტი. დაავადებები უარყოფითად მოქმედებს კარტოფილის მოსავლიანობაზე. მათ შორის ფართო გავრცელებითა და ეკონომიური ზარალიანობით გამორჩევა ალტერნარიოზი, რომლის სახეობები გვხვდება ყველგან, სადაც იწარმოება ძაღლყურძენასებრთა ოჯახის წარმომადგენლები. დასავლეთ საქართველოს პირობებში გავრცელებითა და მავნეობით გამოირჩევა ადრეული ლაქიანობის გამომწვევი Alternaria solani Sorauer (Ell. et Mart.) Sor. (syn. Macrosporium solani Ellis & Martin) და ყავისფერი ლაქიანობის გამომწვევი Alernaria alternata (Fries.) Keissler (syn.A.tenuis Nees.). აღნიშნული დაავადებების მიმართ გამძლე ჯიშების გამოსავლენად 2022-2023 წლებში ქობულეთში, ბსუ-ს ფიტოპათოლოგიისა და ბიომრავალფეროვნების ინსტიტუტის საცდელ ნაკვეთზე, ბუნებრივ ინფექციურ ფონზე გამოიცადა კარტოფილის ოცდათექვსმეტი ინტროდუცირებული, ასევე, საერთაშორისო სანერგეებიდან შერჩეული და საქართველოს პირობებს შეგუებული კარტოფილის სამი ჯიში. ნიმუშები მინდორში დაითესა მარტის ბოლო დეკადაში, აღიარებული მეთოდოლოგიის გამოყენებით (ჭანიშვილი 2017, Доспехов Б. А.1985 ). ნიმუშები იმუნოლოგიურად ფასდებოდა სიმპტომების ვიზუალური დათვალიერებით, ყოველ 10 დღეში, კარტოფილის მეორე წყვილი ნამდვილი ფოთლის გამოჩენიდან, ფოჩის ჩახმობის დასაწყისამდე. მინდორში დაავადების გავრცელების ათვლის შემდეგ ვიღებდით დაავადებულ ნიმუშებს და ლაბორატორიაში ვახდენდით დაავადების გამომწვევის იდენტიფიცირებას (Ганнибал, Ф.Б. 2011). კარტოფილის გამძლეობა ალტერნარიოზის მიმართ შეფასდა სპეციფიური სკალის გამოყენებით (Mayee and Datar,1986; Gondal..2012). კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ გამოცდილი ჯიშებიდან ადრეული ლაქიანობის გამომწვევის მიმართ გამძლე რეაქცია (R) აღმოაჩნდა ჯიშებს: მილვა (ჰოლანდია), სლავიანკა და გლაზურნაია (უკრაინა). ზომიერად გამძლე რეაქცია (MR) აჩვენა ჯიშმა ფაბულა (ჰოლანდია); დანარჩენ ჯიშებს ქონდათ მიმღებიანი (S) და ზომიერად მიმღებიანი (MS) რეაქცია აღნიშნული პათოგენის მიმართ. ყავისფერი ლაქიანობის გამომწვევის მიმართ გამძლე აღმოჩნდა ჯიშები: მილვა (ჰოლანდია), ალვარა (გერმანია) და გლაზურნაია (უკრაინა). ზომიერად გამძლე (MR) რეაქცია გამოავლინეს ჯიშებმა: სლავიანკა (უკრაინა), ნევსკაია (რუსეთი), პეკარო და ჯელი (ჰოლანდია). ორივე დაავადების მიმართ გამძლე აღმოჩნდა მხოლოდ სამი ჯიში: საშუალო-საგვიანო მილვა (ჰოლანდია) და უკრაინული ჯიშები: საშუალო-საადრეო გლაზურნაია და საშუალო- საგვიანო სლავიანკა. Alernaria alternata-ას მიმართ ზომიერად გამძლე ჯიშები - ალვარა (გერმანია), პეკარო და ჯელი (ჰოლანდია) საშუალოდ მიმღებიანი აღმოჩნდნენ Alternaria solani Sorauer-ის მიმართ. ასევე განსხვავებული რეაქცია გამოავლინა ჯიშმა ნევსკაია, რომელიც ზომიერად გამძლე იყო Alernaria alternata-ას მიმართ, ხოლო Alternaria solani Sorauer-ს მიმართ ზომიერი მიმღებიანობა გამოავლინა. გამოცდილი ნიმუშებიდან გამოვლენილი გამძლე და საშუალო გამძლეობის მქონე კარტოფილის ჯიშები შეიძლება გამოყენებული იქნას, როგორც გამძლეობის წყაროები ალტერნარიოზის მიმართ.
წყაროები
ბადრიშვილი, გ; 1981. მემცენარეობა. გამომცემლობა „განათლება”. გვ.369-401
მჭედლიძე, ი. 2009. მებოსტნეობა,საქართველოს ტექნუკური უნივერსიტეტი, თბილისი, გვ.67-77
ცეცხლაძე, ც., გორგილაძე, ლ., სიხარულიძე, ზ. 2015. პომიდვრის ჯიშ-ნიმუშების გამძლეობა ალტერნარიოზისა და ფიტოფტოროზის მიმართ. საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე #34 , თბილისი. გვ. 204-207
მცენარეთა და ცხოველთა ახალი ჯიშების დაცვის ოფიციალური ბიულეტენი, #5(13). გამოცემულია საქპატენტში, 2012 .12. 07
ჭანიშვილი, შ, ტყებუჩავა, ზ.,ბუცხრიკიძე, გ. 2017. საცდელი საქმის მეთოდიკა მემცენარეობაში, თბილისი, 169 გვ.
Ганнибал, Ф.Б., Гасич, Е.Л., Орина, А.С. 2011. Оценка устойчивости селекционного материала крестоцветных и паслёновых культур к альтернариозам. Методическое пособие. СПб.: ГНУ ВИЗР Россельхозакадемии. 47 с.
Ганнибал, Ф.Б. 2011. Мониторинг альтернариозов сельскохозяйственных культур и идентификация грибов рода Alternaria. Методическое пособие. Всероссийский НИИ Защиты Растений. Санкт‐Петербург, 2011.
Далинова, А. А.,Салимова, Д. Р., Берестецкий, А. О. 2020. Грибы рода Alternaria как продуценты биологически активных соединений и биогербицидов (обзор), ПРИКЛАДНАЯ БИОХИМИЯ И МИКРОБИОЛОГИЯ, том 56, № 3, с. 223–241.
Дорожкин, Н.А., Ремнева, З. И., Иванюк, В. Г. Возбудители ранней сухой пятнистости картофеля и их специализация на других сем. Solanaceae / Ботаника. 1973. № 15.С. 160—167.
Доспехов, Б. А. 1985. Методика полевого опыта (с основами статистической обработки результатов исследований). Москва
Зотеева, В.В., Васипов, Н.М., Орина, А.С. 2020. УСТОЙЧИВОСТЬ ДИКИХ ВИДОВ И ГИБРИДОВ КАРТОФЕЛЯ К АЛЬТЕРНАРИОЗУ И ФИТОФТОРОЗУ. Вестник защиты растений, 103(2), с. 99–104
Иванюк, В. Г., Банадысев, С.А., Журомский Г. К. 2005. Защита картофеля от болезней вредителей и сорянков. Минск: Белпринт 696 с.
Орина, А. С., Ганнибал, Ф. Б., Левитин, М. М. 2010. Bидовое разнообразие, биологические особенности и география грибов рода Alternaria, ассоциированных с растениями семейства solanaceae, Микология и фитопатология · Т. 44 , Вып. 2, 2010.
Abuley, IK., Nielsen, BJ. 2017. Evaluation of models to control potato early blight (Alternaria solani) in Denmark. Crop Prot 102:118‒128. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2017.08.012
Adams, SS., Stevenson, WR. 1990. Water management, disease development and potato production. American Journal of Potato Research 67:3-11
Datar, V.V., Mayee, CD. 1981. Assessment of loss in tomato yield due to early blight. Indian Phytopathology 34: 191-195
Demir, S., Levent, R., 2002. Reaction of different potato cultivars against to early blight disease // J. Turcish Phytopathol., 31, 2, p. 97–103.
Gondal, AS., Ijaz M, Riaz, K., and Khan, AR, 2012. Effect of Different Doses of Fungicide (Mancozeb) against Alternaria Leaf Blight of Tomato in Tunne. J. Plant Pathol Microb. 3:3 http://dx.doi.org/10.4172/2157-7471.1000125
Hooke, W. J., Editor Compendium of Potato Diseases, Published by the American Phytopathological Society , 1981, 43-45.
Jansky, SH. Simon, R., Spooner, DM. (2008) A test of taxonomic predictivity: resistance to early blight in wild relatives of cultivated . Phytopathol 98(6):680–687. https://doi.org/10.1094/PHYTO-98-6-0680
Kirk, WW., Abu-El Salem, FM., Muhinyuza, JB., Hammerschmidt, R., Douches, DS. et al. 2005. Evaluation of potato late blight management utilizing host plant resistance and reduced rates and frequencies of fungicide applications. Crop Prot 24: 961-970.
Mayee CD, Datar VV. Phytopathometry. Tech. Bull.1.Univ. Press. Marathwada Agriculture University, Parbhani (M.S.), 1986, 186.
Rotem, J. 2004. The genus Alternaria:biology, epidemiology and pathogenicity. American Phytopathological Society Press. St. Paul, MN, USA
Simmons, E. G. Alternaria: an Identification Manual. Utrecht, 2007. 775 p
Streit E., Schwab C., Sulyok M., Naehrer K., Krska R., Schatzmayr G. // Toxins. 2013. V.5. № 3. P. 504–523
Tsetskhladze. Ts., Sikharulidze, Z., Muradashvili, M., Sikharulidze K.T. 2018. Screening of tomato varieties for resistance to major fungal diseas and bacterial wilt. Plant Protection and Quarantine, Kiev 2018. ISSUE 64, UDC:631.526, ISSN 1606-9773, p.262-267
Vandecasteele, M. (2019). Characterization of Alternaria species on potato: towards a better understanding of the fungal genus in Flanders. PhD Thesis, Department of Plant Sciences, Ghent
Van der Waals, J.E., Korsten, L. and Aveling, T.A.S. (2001). A review of early blight of potatoes. Afr. J. Plant Prot. 7(2): 91–102. Vandeveire, M. (1991). The selective insecticide
Xue, W., Haynes, K. G., & Qu, X. (2019). Characterization of early blight resistance in potato cultivars. Plant Disease, PDIS-05-18-0794-RE, PDIS-05-18-079
Global Potato Statistics - Latest FAO Data Published online: Jan 29, 2023
FAO. 2023. World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023. Rome. https://doi.org/10.4060/cc8166en
https://www.fao.org/documents/card/en/c/cc8166en
Netherlands_catalogue_of_potato_varieties_2011_Nivap
https://www.agricopotatoes.com/overview?segment=SEG_Processing
https://kartofan.org/category/sorta
http://www.europlant.biz/no_cache/en/sortensuche-ergebnis/
https://cipotato.org/blog/cip-launches-georgia/
https://www.europlant.biz/en/list-of-varieties/
https://www.europotato.org/varieties
http://potatoassociation.org/industry/varieties/
ANOVA (Analysis Of Variance) Calculator | One-Way ANOVA Calculator
https://www.geostat.ge/media/54292/soflis_meurneoba_2022.pdf
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
საავტორო უფლებები (c) 2024 ქართველი მეცნიერები