საკვანძო სიტყვები
რადონი
ფილტვის კიბო
იზოტოპები
A კლასის კანცეროგენი
ბაზალური და სეკრეტული უჯრედები
როგორ უნდა ციტირება
ანოტაცია
რადონი იწვევს ფილტვის კიბოთი დაავადებას და სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ყოველწლიურად მაღალ ციფრებს აღწევს, რაც მას ფილტვის კიბოს მეორე ყველაზე მნიშვნელოვან მიზეზად აქცევს თამბაქოს მოხმარების შემდეგ. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) რადონი დაასახელა ფილტვის კიბოს გამომწვევ კანცეროგენულ ნივთიერებად. რადონი ბუნებრივი, რადიოაქტიური ნივთიერებაა, რომელიც ძირითადად გვხვდება ნიადაგში ან კლდეში. რადონის რადიაქტიული დაშლის შდეგად მიღებული შვილობილი პროდუქტები სხეულში სასუნთქი გზებით ხვდება. სხეულში შეღწევისას ეს რადიოაქტიური ელემენტები ასხივებენ α-ნაწილაკებს, რომლებიც გავლენას ახდენენ ფილტვის ქსოვილზე, რაც ხანგრძლივი ზემოქმედებით შედეგად იწვევს ფილტვის კიბოს. ეპიდემიოლოგიურმა კვლევებმა პირველად გამოავლინა მაღალი კორელაცია ფილტვის კიბოს სიხშირესა და რადონის შვილობილი ელემენტების ზემოქმედებას შორის ევროპაში მაღაროელებში. ამის შემდეგ დაიწყეს სახლებში რადონის ზემოქმედებისა და ფილტვის კიბოს შემთხვევების შესახებ მონაცემების და კვლევების შეგროვება. ბევრმა საერთაშორისო კვლევამ აჩვენა ფილტვის კიბოს რისკის თანაფარდობის ზრდა, როდესაც სახლის შიგნით რადონის კონცენტრაცია მაღალია.
წყაროები
R Wakeford, M Hauptmann The risk of cancer following high, and very high, doses of ionising radiation Journal of Radiological Protection, 42 (2), 2022, 020518
UNSCEAR. Sources and Effects of Ionizing Radiation, 2000;
American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2020.;
American Cancer Societ. Cancer Facts and Figures 2023. Last accessed January 13, 2023.
Alberg A.J., Samet J. Epidemiology of Lung Cancer. Chest. Vol. 123, January 2003;
EPA Assessment of Risks from Radon in Homes, 2003;
Eisenbud M., Gesell T. Environmental Radioactivity. 4th Ed. 1997;
Organo C. et al. High Radon Concentrations in a House near Castleisland, County Kerry (Ireland) – Identification, Remediation and Post-Remediation. Journal of Radiological Protection, Vol. 24, pp.107-120, 2004;
Darby S., Hill D., Doll R. Radon: A Likely Carcinogen at All Exposures. Annals of Oncology, Vol. 12, pp. 1341-1351, 2001;
Metskhvarishvili M.R., Pagava S.V., Gorgadze K.M., Dekanosidze S.V., Kalandadze I.G., Beridze M.G., Beriashvili N.Z. Determination of radon concentration in Mtatsminda districts of Tbilisi. Journal of Radiobiology and Radiation Safety. Vol.2, No3, 2022
Kendall G.M., Smith T.J. Doses to Organs and Tissues from Radon and its Decay Products. Journal of Radiological Protection, Vol. 22, pp. 389-406, 2002;
Puskin J. S., James A.C. Radon Exposure Assessment and Dosimetry Applied to Epidemiology and Risk Estimation. Radiation Research, Vol. 166, pp. 193-208, 2006;
Böhm R., Nikomedova D., Holy K. Use of Various Microdosimetric Models for the Prediction of Radon Induced Damage in Human Lungs. Radiation Protection Dosimetry, Vol. 104, No 2, pp. 127-137, 2003;
Samet J.M. Residential Radon and Lung Cancer: End of the Story? J. Toxicology and Environmental Health A, Vol. 69, pp. 527-531, 2006;
Darby S.C., Hill D.C. Health Effects of Residential Radon: A European Perspective at the End of 2002. Radiation Protection Dosimetry, Vol. 104, No 4, pp. 321-329, 2003;
IARC. Man Made Mineral Fibers and Radon, 1988;
IARC Working Group, Ionizing Radiation, Part2: Some Internally Deposited Radionuclides, 2001;
Chen J. Estimated Risks of Radon-Induced Lung Cancer for Different Exposure Profiles Based on the New EPA Model. Health Physics, Vol. 88, No 4, pp. 323-333, 2005;
Neuberger J.S., Gesell F.G. Residential Radon Exposure and Lung Cancer: Risk in Non-Smokers. Health Physics, Vol. 83, No 1, pp. 1-18, 2002;
Kreuzer M. et al. Lung Cancer in Lifetime Nonsmoking Men – Results of a Case-Control Study in Germany, British Journal of Cancer, Vol. 84, No 1, pp. 134-140, 2001;
Enflo A. Lung Cancer Risks fro Residential Radon among Smokers and Non-Smokers. Journal of Radiological Protection, Vol. 22, pp.A95-A99, 2002;
Ji Young Yoon, Jung-Dong Lee, So Won Joo & Dae Ryong Kang. Indoor radon exposure and lung cancer: a review of ecological studies. Annals of Occupational and Environmental Medicine V. 28, No. 15 (2016);
Christopher L. Rääf , Martin Tondel, Mats Isaksson, Robert Wålinder, Average uranium bedrock concentration in Swedish municipalities predicts male lung cancer incidence rate when adjusted for smoking prevalence: Indication of a cumulative radon induced detriment. Science of The Total Environment. Volume 855, 10 January 2023, 158899
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .