დეპრესიის მკურნალობისთვის ტრანსკრანიალური მაგნიტური სტიმულაციის მეთოდისადმი დამოკიდებულებების კვლევა
ჩამოტვირთვები
შესავალი.ტვინის არაინვაზიური ტრანსკრანიალური მაგნიტური სტიმულაციის (ტმს)[1] მეთოდი პირველი რიგის რეკომენდაციაა მკურნალობისადმი რეზისტენტული დეპრესიის მქონე პაციენტებისთვის. ამ მეთოდის დანერგვას საქართველოში ჯერ კიდევ თან ახლავს ცოდნის, სისტემური მხარდაჭერისა და კულტურული შეზღუდვების ბარიერები.
მიზანი. კვლევის მიზანი იყო, გამოგვევლინა პაციენტთა და თერაპევტთა პერსპექტივა და დამოკიდებულებები ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში კონკურენტული ინოვაციების ფონდის მხარდაჭერით დაფუძნებულ ტმს მკურნალობის მეთოდის მიმართ — მკურნალობაში ჩართვისა და დარჩენის მოტივაცია, გამოცდილება, გამოწვევები/ბარიერები.
მეთოდოლოგია. კვლევა ეფუძნება თვისებრივ მიდგომას და მასში გამოყენებულია ორი მეთოდი - შემთხვევის ანალიზი და ფოკუს ჯგუფი. კერძოდ, გაანალიზებულ იქნა ტმს სერვისის მიმღები ორი პაციენტის შემთხვევა, ვისაც მკურნალობა-რეზისტენტული დეპრესიის დიაგნოზი ჰქონდა და ტმს მომსახურების სრული კურსი გაიარა, ფსიქოფარმაკოლოგიურ მკურნალობასთან კომბინაციაში; ამ მიზნით მათთან ჩატარდა კლინიკური ინტერვიუები, ჩაღრმავებული ინტერვიუები და მოხდა მათი სამედიცინო დოკუმენტაციის ანალიზი მდგომარეობის მონიტორინგის მიზნით. კვლევის ფარგლებში, ასევე, ჩატარდა ფოკუს ჯგუფი ხუთ თერაპევტთან, ვინც ტმს მკურნალობას აწვდიდა სერვისის პაციენტებს.
შედეგები. პაციენტებში თვალსაჩინოა მკურნალობაში ჩართვის გულწრფელი მოტივაცია, რაც წლების მანძილზე ძირითადად უშედეგო და ხანგრძლივი მკურნალობის გამოცდილების შემდგომ ახალი “იმედის” გაჩენას უკავშირდება. მკურნალობაში ჩართვის ბარიერებს თავად დეპრესიული მდგომარეობის სიმპტომები განაპირობებს (უიმედობა, ენერგიის და მოტივაციის ღრმა დაქვეითება), თუმცა, ასევე, სახეზეა გარკვეული შფოთვა და სტიგმა ახალი მეთოდის მიმართ. თერაპევტების დამოკიდებულება ინოვაციური მკურნალობისადმი დასაწყისში იყო ამბივალენტური, რაც პაციენტთა ფსიქიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებასთან დაკავშირებით, და ამ გაუმჯობესების შენარჩუნებასთან ერთად, შეიცვალა პროფესიული კმაყოფილებით, მეტი თავდაჯერებულობითა და მეთოდის მიმართ ნდობის ამაღლებით.
დასკვნა. გარკვეული სირთულეების და ბარიერების მიუხედავად, მკურნალობის შესახებ სწორად მიწოდებული ინფორმაცია, გუნდის მხრიდან პროფესიული მხარდაჭერა (რაც გულისხმობდა მდგომარეობის მართვისადმი კომბინირებულ მიდგომას), და სერვისის ხელმისაწვდომობა ზრდის ტმს მკურნალობის მიღებისა და მიყოლის ალბათობასა და ეფექტურობას.
მთავარი გამოწვევებია: მეთოდის გამოყენებაში სპეციალისტების განათლების დონე, ზუსტი და ნათელი ინფორმაცია მეთოდის შესახებ და ქართულ კონტექსტთან მორგებული მკურნალობის პროტოკოლების შექმნა. პაციენტთა მხრიდან მკურნალობის მიღების მოტივაცია და იმედი მკაფიოდ წარმოჩნდება, როგორც გადამწყვეტი ფაქტორი.
Downloads
Amad A, Fovet T. rTMS for depression: The difficult transition from research to clinical practice. Aust N Z J Psychiatry (2022). Jan;56(1):14-15. doi: 10 (1177)./00048674211011242. Epub 2021 May 13. PMID: 33982627.
Blumberger, Daniel M et al. Effectiveness of theta burst versus high-frequency repetitive transcranial magnetic stimulation in patients with depression (THREE-D): a randomised non-inferiority trial. The Lancet (2018). Volume 391, Issue 10131 (1683). – 1692.
Bolu A, Gündoğmuş İ, Aydın MS, Fadıloğlu D, Erken Y, Uzun Ö. Ten years' data of Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): A naturalistic, observational study outcome in clinical practice. Psychiatry Res (2021). Jul;301:113986. doi: 10 (1016)./j.psychres (2021).113986. Epub 2021 May 9. PMID: 34022659.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10 (1191)./1478088706qp063oa
Brihmat N, Allexandre D, Saleh S, Zhong J, Yue GH, Forrest GF. Stimulation Parameters Used During Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation for Motor Recovery and Corticospinal Excitability Modulation in SCI: A Scoping Review. Front Hum Neurosci. 2022 Apr 7;16:800349. Doi: 10.3389/fnhum.2022.800349. PMID: 35463922; PMCID: PMC9033167.
Clarke M, Lankappa S, Burnett M, Khalifa N, Beer C. Patients with depression who self-refer for transcranial magnetic stimulation treatment: exploratory qualitative study. BJPsych Bulletin (2018).;42(6):243-247. doi:10 (1192)./bjb (2018).49
Cohen RB, Boggio PS, Fregni F. Risk factors for relapse after remission with repetitive transcranial magnetic stimulation for the treatment of depression. Depress Anxiety (2009).;26:682–688.
Constantin, D.-A., Cioriceanu, I.-H., Constantin, D. A.-M., Nacu, A.-G., & Rogozea, L. M. (2025). Exploring Perceptions and Experiences of Patients Undergoing Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) for Depression and Adjustment Disorder in Romanian Private Practices. Medicina, 61(4), 560.
Dowling NL, Bonwick R, Dharwadkar NP, Ng CH. Repetitive transcranial magnetic stimulation for major depression: A naturalistic observational study in an Australian private hospital. Psychiatry Res (2020). Sep;291:113275. Doi: 10 (1016)./j.psychres (2020).113275. Epub 2020 Jul 2. PMID: 32763538
Fitzgerald PB, McQueen S, Herring S, et al. A study of the effectiveness of high-frequency left prefrontal cortex transcranial magnetic stimulation in major depression in patients who have not responded to right-sided stimulation. Psychiatry Res (2009).;169:12–15
Fitzgerald PB, Gill S, Breakspear M, et al. Revisiting the effectiveness of repetitive transcranial magnetic stimulation treatment in depression, again. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry (2022).;56(8):905-909. doi:
Goldbloom DS, Gratzer D. Barriers to Brain Stimulation Therapies for Treatment-Resistant Depression: Beyond Cost Effectiveness. Can J Psychiatry (2020). Mar;65(3):193-195. doi: 10 (1177)./0706743719893584. Epub 2019 Dec 9. PMID: 31818129; PMCID: PMC7019463.
Gülay Taşdemir Yiğitoğlu, Nesrin Çunkuş Köktaş, Fatma Özgün Öztürk, Opinions of Depression Patients About Transcranial Magnetic Stimulation: A Qualitative Study, Journal of Radiology Nursing, Volume 42, Issue 1, 2023, Pages 114-120, ISSN 1546-0843, https://doi.org/10.1016/j.jradnu.2022.11.003.
Iordache, M.M.; Sorici, C.O.; Aivaz, K.A.; Lupu, E.C.; Dumitru, A.; Tocia, C.; Dumitru, E. Depression in Central and Eastern Europe: How Much It Costs? Cost of Depression in Romania. Healthcare 2023, 11, 921.
Kieling C, Buchweitz C, Caye A, et al. Worldwide Prevalence and Disability From Mental Disorders Across Childhood and Adolescence: Evidence From the Global Burden of Disease Study. JAMA Psychiatry (2024).;81(4):347–356. doi:10 (1001)./jamapsychiatry (2023).5051
Kochanowski B, Kageki-Bonnert K, Pinkerton EA, Dougherty DD, Chou T. A Review of Transcranial Magnetic Stimulation and Transcranial Direct Current Stimulation Combined with Medication and Psychotherapy for Depression. Harv Rev Psychiatry (2024). May-Jun 01;32(3):77-95. doi: 10 (1097)./HRP (0000).000000000396. PMID: 38728568
Levkovitz Y, Isserles M, Padberg F, Lisanby SH, Bystritsky A, Xia G, Tendler A, Daskalakis ZJ, Winston JL, Dannon P, Hafez HM, Reti IM, Morales OG, Schlaepfer TE, Hollander E, Berman JA, Husain MM, Sofer U, Stein A, Adler S, Deutsch L, Deutsch F, Roth Y, George MS, Zangen A. Efficacy and safety of deep transcranial magnetic stimulation for major depression: a prospective multicenter randomized controlled trial. World Psychiatry (2015). Feb;14(1):64-73. doi: 10 (1002)./wps (2019).9. PMID: 25655160; PMCID: PMC4329899.
Luca Cocchi, Andrew Zalesky, Personalized Transcranial Magnetic Stimulation in Psychiatry, Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, Volume 3, Issue 9 (2018). Pages 731 741, ISSN 2451-9022, https://doi.org/10 (1016)./j.bpsc (2018).01.008.
Malhi GS, Bell E, Mannie Z, et al. Profiling rTMS: A critical response. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry (2021).;55(4):355-365. doi:10.1177/00048674211006192
McDonald WM, Durkalski V, Ball ER, et al. Improving the antidepressant efficacy of transcranial magnetic stimulation: maximizing the number of stimulations and treatment location in treatment-resistant depression. Depress Anxiety (2011).;28:973–980
McDonald, W. M. (2024). Theta burst TMS technology: Great promise and a lot to learn. American Journal of Psychiatry, 181(1), 14-15. doi: 10.1176/appi.ajp.20230879
McClintock, S. M., Reti, I. M., Carpenter, L. L., et al. (2018). Consensus recommendations for the clinical application of repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS) in the treatment of depression. The Journal of Clinical Psychiatry, 79(1), 16cs10905. doi:10.4088/JCP.16cs10905
Milev RV, Giacobbe P, Kennedy SH, Blumberger DM, Daskalakis ZJ, Downar J, Modirrousta M, Patry S, Vila-Rodriguez F, Lam RW, MacQueen GM, Parikh SV, Ravindran AV; CANMAT Depression Work Group. Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) 2016 Clinical Guidelines for the Management of Adults with Major Depressive Disorder: Section 4. Neurostimulation Treatments. Can J Psychiatry (2016). Sep;61(9):561-75. doi: 10 (1177)./0706743716660033. Epub 2016 Aug 2. PMID: 27486154; PMCID: PMC4994792.
Murray, C.J.L. The Global Burden of Disease Study at 30 years. Nat Med 28 (2019).–2026 (2022). https://doi.org/10.1038/s41591-022-01990-1
Nino Makhashvili, Ketevan Pilauri, Amy Mulick, Jana Darejan Javakhishvili, Lela Sturua, Daniela C. Fuhr, Bayard Roberts. Changes in mental health needs during the COVID-19 in the Republic of Georgia: a longitudinal follow-up study. Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health (2022). 18, e174501792208100. DOI: 10 (2174)./17450179-v18-e2208100
Opinions of Depression Patients About Transcranial Magnetic Stimulation: A Qualitative Study, Journal of Radiology Nursing, Volume 42, Issue 1 (2023). Pages 114-120, ISSN 1546-0843, .
P.B. Fitzgerald, M.S. George, S. Pridmore. The evidence is in: Repetitive transcranial magnetic stimulation is an effective, safe and well-tolerated treatment for patients with major depressive disorder. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry (2021)
Rong J, Wang X, Cheng P, Li D, Zhao D. Global, regional and national burden of depressive disorders and attributable risk factors, from 1990 to 2021: results from the 2021 Global Burden of Disease study. The British Journal of Psychiatry. Published online 2025:1-10. doi:10 (1192)./bjp (2024).266
Rossi S, Hallett M, Rossini PM, et al. Safety, ethical considerations, and application guidelines for the use of transcranial magnetic stimulation in clinical practice and research. Clin Neurophysiol (2009).;120:2008–2039
S. Brini, N.I. Brudasca, A. Hodkinson, K. Kaluzinska, A. Wach, D. Storman, A. Prokop-Dorner, P. Jemioło, M.M. Bala, Efficacy and safety of transcranial magnetic stimulation for treating major depressive disorder: An umbrella review and re-analysis of published meta-analyses of randomised controlled trials, Clinical Psychology Review, Volume 100 (2023). 102236, ISSN 0272-7358, .
Solmi, M., Radua, J., Olivola, M. et al. Age at onset of mental disorders worldwide: large-scale meta-analysis of 192 epidemiological studies. Mol Psychiatry 27, 281–295 (2022).
V.Kovess-Masfety, V., & Makhashvili, N. Traumatic events consequences on the Georgian internally displaced person’s mental health: an epidemiological national survey (2025). BMC Psychiatry (under press).
van Rooij, S.J.H., Arulpragasam, A.R., McDonald, W.M. et al. Accelerated TMS - moving quickly into the future of depression treatment. Neuropsychopharmacol. 49, 128–137 (2024). https://doi.org/10 (1038)./s41386-023-01599-z
WAYNE GJ. Impressions of Soviet psychiatry. Calif Med. 1960 Dec;93(6):351-4. PMID: 13783499; PMCID: PMC1578298.
Wexler A, Nagappan A, Kopyto D, Santarnecchi E, Pascual-Leone A. Off-Label Promotion of Transcranial Magnetic Stimulation on Provider Websites. Brain Stimul (2021). May-Jun;14(3):723-724. doi: 10 (1016)./j.brs (2021).04.013. Epub 2021 Apr 23. PMID: 33901705; PMCID: PMC8318387.
WHO (2023). Depressive Disorder. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
Zarbo C, Tasca GA, Cattafi F, Compare A. Integrative Psychotherapy Works. Front Psychol. 2016 Jan 11;6:2021. doi: 10.3389/fpsyg.2015.02021. PMID: 26793143; PMCID: PMC4707273.
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო. დეპრესიის მკურნალობა და მართვა მოზრდილებში. დამტკიცებულია საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2013 წლის 24 ივლისის N 01-150 / ო ბრძანებით, „კლინიკური პრაქტიკის ეროვნული რეკომენდაციების (გაიდლაინები) და დაავადებათა მართვის სახელმწიფო სტანდარტების (პროტოკოლები) შემუშავების, შეფასებისა და დანერგვის ეროვნული საბჭოს“ 2013 წლის 30 აპრილის N1 სხდომის გადაწყვეტილების შესაბამისად.
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო. პირველად და სპეციალიზებულ ჯანდაცვის სერვისებში დეპრესიული აშლილობების მართვა. დაავადებათა მართვის კლინიკური გზამკვლევი (2024). ჯანდაცვის სამინისტრო. https://www.moh.gov.ge/docs/20240321025525-დეპრესიული%20აშლილობების%20მართვა%20-%20კლინიკური%20გზამკვლევი.pdf
სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტო. ფსიქიკური ჯანმრთელობა retrieved on June 29 (2025). https://nha.moh.gov.ge/ge/c/fsiqikuri-janmrteloba
ბალოიანი, ნინო (2025). ილიაუნის სტუდენტთა ფსიქოლოგიური კონსულტირების ცენტრის ეფექტურობის კვლევა (2022 - 2024 წწ.) და შედარებითი ანალიზი 2019 – 2021 წლებთან. სამაგისტრო ნაშრომი, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი.
კალანდია, ლაზარე (2021). ილიაუნის სტუდენტთა ფსიქოლოგიური კონსულტირების ცენტრის ეფექტურობის კვლევა. სამაგისტრო ნაშრომი, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი.
საავტორო უფლებები (c) 2025 ქართველი მეცნიერები
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
