ფარმაცევტის სტრატეგიული როლი ეკოლოგიური საფრთხეების მართვაში
ჩამოტვირთვები
ფარმაცევტული პროდუქტით გამოწვეული გარემოზე ზემოქმედება თანამედროვე ეკოლოგიური საფრთხის მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენს. მედიკამენტების აქტიური კომპონენტების გარემოში მოხვედრა, არასათანადოდ განადგურებული პრეპარატების, საკანალიზაციო სისტემების, სოფლის მეურნეობაში გამოყენებული ვეტერინარული საშუალებებისა და წამლის წარმოებიდან წარმოშობილი ნარჩენების მეშვეობით, ქმნის ფარმაკოეკოლოგიური რისკების კომპლექსს. ამ პრობლემის საპასუხოდ, თანამედროვე ფარმაცევტურ პრაქტიკაში ყალიბდება ახალი ინტერდისციპლინური დარგები: ფარმაკოეკოლოგია და ეკოფარმაკოუსაფრთხოება, რომლის მიზანია გარემოზე მედიკამენტების ზემოქმედების შეფასება, პრევენციული ღონისძიებების დაგეგმვა და მდგრადი განვითარების ხელშეწყობა. წარმოდგენილ კონტექსტში ფარმაცევტის როლი სცილდება ტრადიციულ ჩარჩოებს და მოითხოვს აქტიურ მონაწილეობას ეკოლოგიური რისკების მართვაში: არასასურველი პრეპარატების განადგურების პროცესების ზედამხედველობას, გარემოსდაცვითი განათლების პროგრამებში ჩართულობას, საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლებას და გარემოზე ორიენტირებული საკანონმდებლო ინიციატივების მხარდაჭერას. გარდა ამისა, ფარმაცევტებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანონ ეკოლოგიურად უსაფრთხო საშუალებების პოპულარიზაციასა და იმ პროტოკოლების შემუშავებაში, რომლებიც ხელს შეუწყობს ეკოსისტემის გაჯანსაღებას. პროფესიული საქმიანობის გაფართოება გარემოსდაცვითი მიმართულებით სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებისა და გლობალური ეკოლოგიური გამოწვევების წინააღმდეგ ბრძოლის მიმართულებით.
Downloads
Rahman SZ, Khan RA, Gupta V, Uddin M. Pharmacoenvironmentology--a component of pharmacovigilance. Environ Health. 2007 Jul 24;6:20. doi: 10.1186/1476-069X-6-20. PMID: 17650313; PMCID: PMC1947975.
Dzidzornu, Ernest & Cherian, Jerin & D'souza, Joan & Pandit, Jayesh & Bernal, Melissa & Radovan, Diana. (2023). Ecopharmacovigilance: A review of cause, impact, and remedies. Medical Writing. 32. 118-121. 10.56012/rlhx7717.
Jun Wang, Shulan Li, Yujie Zhu, Jie Guo, Juan Liu, Bingshu He, Targeted eco-pharmacovigilance as an optimized management strategy for adverse effects of pharmaceuticals in the environment, Environmental Toxicology and Pharmacology, Volume 82, 2021, 103565,ISSN 1382-6689, https://doi.org/10.1016/j.etap.2020.103565.
Toma, Alexandra & Crisan, Ofelia. (2018). Green Pharmacy – A Narrative Review. Clujul Medical. 91. 10.15386/cjmed-1129.
Durdov, T., Perišin, A. Š., Škaro, N., Bukić, J., Leskur, D., Modun, D., Božić, J., Grgas, M., & Rušić, D. (2024). Future Healthcare Workers and Ecopharmacovigilance: Where Do We Stand? Pharmacy, 12(5), 146. https://doi.org/10.3390/pharmacy12050146
OECD. (2019). Pharmaceutical residues in freshwater: Hazards and policy responses. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/c936f42d-en
World Health Organization (WHO) & United Nations Environment Programme (UNEP). (2020). Sustainable health care waste management: Global review. WHO & UNEP. https://www.who.int/publications/i/item/9789240011632
European Medicines Agency (EMA). (2006). Guideline on the environmental risk assessment of medicinal products for human use. EMA/CHMP/SWP/4447/00. https://www.ema.europa.eu
Daughton, Christian & Ruhoy, Ilene. (2011). Green pharmacy and pharmEcovigilance: Prescribing and the planet. Expert review of clinical pharmacology. 4. 211-32. 10.1586/ecp.11.6.
European Medicines Agency. (2024). Guideline on the environmental risk assessment of medicinal products for human use (EMEA/CHMP/SWP/4447/00 Rev. 1 – Corr.). European Medicines Agency.https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-guideline/guideline-environmental-risk-assessment-medicinal-products-human-use-revision-1_en.pdf
International Pharmaceutical Federation. (2015). Green pharmacy practice: Taking responsibility for the environmental impact of medicines. International Pharmaceutical Federation.https://www.fip.org/files/fip/publications/2015-12-Green-Pharmacy-Practice.pdf
Gubae K, Arega Moges T, Agegnew Wondm S, Bayafers Tamene F, Kiflu M, Aschale E, Belachew EA. Ecopharmacology: Knowledge, Attitude, and Medication Disposal Practice Among Pharmacy Students. Integr Pharm Res Pract. 2023 Oct 24;12:185-193. doi: 10.2147/IPRP.S428457. PMID: 37901480; PMCID: PMC10612519.
საავტორო უფლებები (c) 2025 ქართველი მეცნიერები
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
