პალინოლოგიური კვლევის შედეგები ანტიკური ხანის ცხეთის სამაროვანზე (ლეჩხუმი, საქართველო)
DOI:
https://doi.org/10.52340/gmg2023.01.10საკვანძო სიტყვები:
ლეჩხუმი, ანტიკური ხანა, ცხეთის სამაროვანი, პალინოლოგიაანოტაცია
პირველი არქეოლოგიური ექსპედიცია (ხელმძღვანელი ლ. სახაროვა) ცხეთის სამაროვანზე (ლეჩხუმი) 1962 წელს ჩატარდა. გაითხარა 15 სამარხი, რომლებიც დათარიღებულია კლასიკური პერიოდით (ძვ. წ. IV ს. - ახ. წ. IV ს.). აღმოჩენილი არტეფაქტები ინახება და ექსპონირებულია ცაგერის ისტორიულ მუზეუმში. ლეჩხუმში აღმოჩენილ სხვა მასალებთან ერთად ცხეთის სამაროვანზე გამოვლენილი მასალები რეგულარულად ქვეყნდება. 1960-იან წლებში შეუძლებელი იყო პალინოლოგიური კვლევების ჩატარება, ვინაიდან მეცნიერების ეს დარგი ევროპის ქვეყნებშიც კი მხოლოდ 1970-იან წლებში ჩამოყალიბდა, ხოლო საქართველოში - დაახლოებით 20 წლის წინ, როცა ორგანული ნარჩენები არქეოლოგიური მასალებიდან პირველად შეაგროვა და გამოიკვლია პალინოლოგმა ელისო ყვავაძემ. ცხეთის სამაროვანზე გათხრები განახლდა 2015 წელს. 2016, 2017, 2018 წლის გათხრების დროს აღმოჩენილი ანტიკური ხანის სამარხების თიხის ჭურჭლებიდან აღებული ორგანული ნაშთების პალინოლოგიური კვლევის შედეგად, რომელიც ორი (პალინოლოგიური და არაპალინოლოგიური პალინომორფების (NPP)) მეთოდით გაკეთდა აღმოჩნდა: ჩვეულებრივი ვაზის, ვენახის სარეველების მტვრის მარცვლები, არაპალინოლოგიური ნაშთებიდან - სახამებლის, ფიტოლიტების დიდი რაოდენობა, არაპალინოლოგიური ნაშთებიდან აღმოჩნდა, აგრეთვე, სელის ბოჭკოებიც, რაც სამოსის ან დოქზე გადაფარებული სელის ქსოვილის ნაშთი უნდა იყოს. ნიმუშებში დიდი რაოდენობით ვხვდებით ხის მერქნის ტრაქეალურ უჯრედებს, რაც სამარხეში ხის კონსტრუქციის არსებობაზე მიუთითებს. არაპალინოლოგიური ნაშთებიდან ტკიპების სიმრავლე კი შეიძლება მიცვალებულების თბილ სეზონზე დაკრძალვის დასტური იყოს. ლეჩხუმში ამგვარი კვლევა პირველად ჩატარდა.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
ვახუშტი 1941. აღწერა სამეფოსა საქართველოსა (თ. ლომოურისა და ნ. ბერძენიშვილის რედაქციით). თბილისი.
ბერძენიშვილი დ., ბანძელაძე ი., სურამელაშვილი მ., ჭურღულია ლ. 1983. ლეჩხუმი. თბილისი.
ლეთოდიანი დ. 2003. ძიებანი. თბილისი.
სახაროვა ლ. 1967. ანტიკური ხანის სამარხები. ჟურნ. ,,საბჭოთა ხელოვნება’’, # 9. თბილისი.
სახაროვა ლ. 1976. ლეჩხუმის 1970-71 წწ. არქეოლოგიური ექსპედიციის მუშაობის შედეგები. მაცნე (ისტორიის სერია), # 3. თბილისი. გვ. 96-104.
† სახაროვა ლ., სულავა ნ. 2014. ცხეთის ნასახლარი (ლეჩხუმის 1970-71 წწ. Aრქეოლოგიური ექსპედიციის მუშაობის შედეგები), ცაგერის ისტორიული მუზეუმის შრომები I. თბილისი. გვ. 67-86.
სულავა ნ. 1996. მთიანი კოლხეთი ანტიკურ ხანაში. თბილისი.
სულავა ნ., აღაპიშვილი თ., კოპალიანი ნ., ქორიძე ი., პატარიძე მ., ბაქრაძე ი., ჩაგელიშვილი რ., მამარდაშვილი გ. 2012. ცაგერის ისტორიული მუზეუმი. ალბომი. თბილისი.
სულავა Nნ. 2003. ლეჩხუმში აღმოჩენილი მცირე ზომის ყალიბის შესახებ. ძიებანი, # 10, თბილისი. გვ. 31-37.
სულავა ნ., კოპალიანი ნ. 2012. ცაგერის ისტორიული მუზეუმის ახალი ექსპონატი. ლეჩხუმი (ცაგერისAადგილობრივი გაზეთი). # 7 (14).
სულავა ნ. 2013. ახალი არქეოლოგიური აღმოჩენა ლეჩხუმიდან – ბრინჯაოს ხარი. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მოამბე. საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სერია # 4 (49-B). თბილისი. გვ. 62-67.
სულავა ნ., ესვანჯია ი. 2016. ცხეთის სამაროვნის სამარხთა განლაგების რეკონსტრუქცია. ძიებანი, # 23.
Beug H.-J. 2004. Leitfagen den Pollenbestimmung für Mitteleuropa and Angrenzende Gebiete. Verlag Dr.Friedrich Pteil, Munchen.
Chichinadze M., Kvavadze E. 2013. Pollen and non-pollen palynomorphs in organic residue from the hoard of ancient Vani (western Georgia). J. Archaeol. Sci. 40. pp. 2237–2253.
Chichinadze M., Kvavadze E. 2014. The palynological studies of the materials obtained in 2009 from the cultural layers and burials of the Classical period at the Nokalakevi site. In: Paul, Everill (Ed.), Archaeological Excavations 2001-2010 Anglo-Georgian Expedition to Nokalakevi 2001-2010, Nokalakevi-Tsikhegoji-Archaeopolos. BAR International Series 2612. Oxford, Archaeopress. pp. 111–120.
Chichinadze M., Kvavadze E., Kacharava D., Akhvlediani D., Kvirkvelia G. 2012. Palynological characteristics of organic remains of Burial No 22 from the site of ancient Settlement Vani. Proceedings of Natural and Prehistoric Section. Georgian National Museum 4. pp. 95–108.
Kvavadze E., 2006. The use of fossilized honey for paleoecological reconstruction: a palynological study of archeological material from Georgia. Paleontol. J. 40 (5). pp. 595–603.
Kvavadze E. 2008. Non pollen Palynomorphs as an important object for solution of archaeological problems. In: Maritan M., Miola A. (Eds.), Proceedings of 3-th International Workshop on Quaternary Non-pollen Palynomorphs. Padova. pp. 34–37.
Kvavadze E., Chichinadze M., Martkoplishvili I. 2010. The Pollen Production and yeld in vineyard of Kakheti according to the results of pollen monitoring. Proceedings of 33rd World Congress of Vine and Wine 8th General Assembly of the OIV. pp. 20-25.
Kvavadze E. 2016. Palynological Study of Organic Remains from the Ananauri Kurgan. Ananauri Big Kurgan, Tbilisi, pp. 156–192.
Kvavadze, E. 2018. Das organishe Material aus dem Kurgan Nr.3 from Ananauri. In: L.Giemsch und S. Hansen. Gold &Wein, Georgiens alteste Schätze. Archeologische Museum. Nunnerich-Asmus Verlag et Media. Frankfurt. pp. 190–195.
Kvavadze E., Davadze M. 2014. The results of palynological researches of the content of the vessel from Pichvnari Necropolis (Grave №339). In: Iberia-Colchis, №10. Georgian National Museum Press. Tbilisi. pp. 111–117 (in Georgian).
Kvavadze E., Martkoplishvili I. 2018. The significance of pollen and non-pollen palynomorphs in archaeological material for human paleodiet reconstruction. In: Batmaz, A., Bedianashvili, G., Michalewicz, A., Robinson, A. (Eds.), Context and Connection: Essays on the Archaeology of the Ancient Near East in Honour of Antonio Sagona. 978-90-429-3403-0. pp. 749–767.
Kvavadze E., Gambashidze I., Mindiashvili G., Gogochuri G. 2007. The first find in southern Georgia of fossil honey from the Bronze Age, based on palynological data. Veg. Hist. Archaeobotany 16. 399–404.
Moore P.D., Webb J.A., Collinson M.E. 1991. Pollen Analysis. Blackwell Scientific Publications. Oxford.
Piperno D.R. 2006. Phytoliths: A Comprehensive Guide for Archaeologists and Paleoecologists. Alta Mira Press. New York.
Reille M. 1992. Pollen Et Spores D’europe Et D’afrique Du Nord. Laboratoire de botanique historique et palynologie, Marseille, France.
Reille M. 1995. Pollen Et Spores D’europe Et D’afrique Du Nord.Supplement 1. Laboratoire de botanique historique et palynologie. Marseille, France.
Reille M., 1998. Pollen Et Spores D’europe Et D’afrique Du Nord. Supplement 2. Laboratoire de botanique historique et palynologie. Marseille, France.
Richter H., Grosser D., Heinz I., Gasson P. 2004. Iawa list of microscopic features for softwood indentification by an iawa committee. Int. Ass. Wood Anatom. Nat. Herbarium Nederland, Leiden, The Netherland, Iawa J. 25 (1), 1–70.
Sulava N. 2001a. Letschchumi – eine bedeutendste frühe Metallurgie-Region in der Kolchis. GEORGIEN, „Schätzeausdem Land des goldenenVlies’’. Bochum. 186-187.
Sulava N.2001b. Gussform. GEORGIEN, „Schätzeausdem Land des goldenenVlies’’. Bochum. 375.
Sulava N. 2008. On a small mould discovered in mountainous Colchis. Ancient mining in Turkey and the Eastern Mediterranean (AMITEM) - U. Jalcin (Ed.). Ankara. 299-305
Toohey P. 2010. Death and Burial in the Ancient World:The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Roma, vol. 1 University Press, Oxford.
van Geel B. 1998. In: van Hoeve M.L., Henndrikse M. (Eds.), A Study of Non-pollen Objects in Pollen Slides (The Types as Described by Dr Bas Van Geel and Colleagues). Utrecht.
