ტროპოსფეროს ოზონის გავლენა სასუნთქი, გულ-სისხლძარღვთა და ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებების მიმდინარეობაზე (ლიტერატურის მიმოხილვა)
DOI:
https://doi.org/10.52340/jecm.2022.06.03საკვანძო სიტყვები:
ozone, troposphere, respiratory, cardiovascular, nervous systemანოტაცია
ჰაერის დაბინძურებას აქვს მრავალი მავნე ზეგავლენა ჯანმრთელობაზე და ხელს უწყობს ფილტვების რიგი პათოლოგიების განვითარებას და ავადობას. ახალი მონაცემები მიუთითებს, რომ ჰაერის დაბინძურების ზემოქმედება ახდენს ეპიგენეტიკურ ნიშანს, დნმ-ის მეთილაციას. ოზონის ზემოქმედება იწვევს გაღიზიანებას, სასუნთქი გზების ჰიპერრეაქტიულობას (AHR), სასუნთქი გზების ანთებას და ალვეოლის განადგურებას (ემფიზემა), აზიანებს ფილტვებში გაზის გაცვლის ზედაპირს ადამიანებსა და თაგვებში. ოზონის ერთჯერადი მაღალი დოზით ზემოქმედება (1 ppm 1 სთ-ზე) იწვევს ბრონქული ეპითელიუმის პირველად რღვევას 2 საათის განმავლობაში შრატის ცილების გაჟონვით ბრონქო-ალვეოლურ სივრცეში, ეპითელიუმის მჭიდრო შეერთების დარღვევას და უჯრედის სიკვდილს. ექსპერიმენტულმა მტკიცებულებებმა აჩვენა, რომ ნაწილაკებს და ოზონს-ორ საერთო დამაბინძურებელს, განსხვავებული მახასიათებლებით და რეაქტიულობით, შეუძლიათ გაააქტიურონ ჰიპოთალამუს-ჰიპოფიზი-თირკმელზედა ჯირკვლის (HPA) ღერძი და გამოუშვან გლუკოკორტიკოიდური სტრესის ჰორმონები (კორტიზოლი ადამიანებში, კორტიკოსტერონი მღრღნელებში), როგორც ნეიროენდოკრინული სტრესის რეაქციის ნაწილი. ფართოდ ცნობილია, რომ ტენიან ჰაერში შეჩერებული ატმოსფერული დაბინძურება ეს "სმოგია". იგი შედგება სხვადასხვა ზომის მტვრის ნაწილაკებისგან, აგრეთვე არამეტალის ოქსიდების, ორგანული ნაერთებისა და მძიმე ლითონებისგან. ჰაერში შეჩერებული მავნე ნივთიერებების ზემოქმედება - რესპირატორული დაავადებების განვითარების ერთ-ერთი მოდიფიცირებადი ფაქტორია.
Downloads
წყაროები
Rider CF, Carlsten C. Air pollution and DNA methylation: effects of exposure in humans. Clin Epigenetics. 2019 Sep 3; 11(1):131. doi: 10.1186/s13148-019-0713-2. PMID: 31481107; PMCID: PMC6724236.
Ritz B, Hoffmann B, Peters A. The Effects of Fine Dust, Ozone, and Nitrogen Dioxide on Health. Dtsch Arztebl Int. 2019 Dec 23; 51-52:881-886. doi: 10.3238/arztebl.2019.0881. PMID: 31941576; PMCID: PMC6976917.
Sokolowska M, Quesniaux VFJ, Akdis CA, Chung KF, Ryffel B, Togbe D. Acute Respiratory Barrier Disruption by Ozone Exposure in Mice. Front Immunol. 2019 Sep 13; 10:2169. doi: 10.3389/fimmu.2019.02169. PMID: 31608051; PMCID: PMC6758598.
Thomson EM. Air Pollution, Stress, and Allostatic Load: Linking Systemic and Central Nervous System Impacts. J Alzheimers Dis. 2019; 69(3):597-614. doi: 10.3233/JAD-190015. PMID: 31127781; PMCID: PMC6598002.
Sokolowska M, Quesniaux VFJ, Akdis CA, Chung KF, Ryffel B, Togbe D. Acute Respiratory Barrier Disruption by Ozone Exposure in Mice. Front Immunol. 2019 Sep 13; 10:2169. doi: 10.3389/fimmu.2019.02169. PMID: 31608051; PMCID: PMC6758598.
Scassellati C, Galoforo AC, Bonvicini C, Esposito C, Ricevuti G. Ozone: a natural bioactive molecule with antioxidant property as potential new strategy in aging and in neurodegenerative disorders. Ageing Res Rev. 2020 Nov; 63:101138. doi: 10.1016/j.arr.2020.101138. Epub 2020 Aug 15. PMID: 32810649; PMCID: PMC7428719.
Srebot V, Gianicolo EA, Rainaldi G, Trivella MG, Sicari R. Ozone and cardiovascular injury. Cardiovasc Ultrasound. 2009 Jun 24; 7:30. doi: 10.1186/1476-7120-7-30. PMID: 19552797; PMCID: PMC2706799.
Rosário Filho NA, Urrutia-Pereira M, D'Amato G, Cecchi L, Ansotegui IJ, Galán C, Pomés A, Murrieta-Aguttes M, Caraballo L, Rouadi P, Chong-Neto HJ, Peden DB. Air pollution and indoor settings. World Allergy Organ J. 2021 Jan 7; 14(1):100499. doi: 10.1016/j.waojou.2020.100499. PMID: 33510831; PMCID: PMC7806792
Srebot V, Gianicolo EA, Rainaldi G, Trivella MG, Sicari R. Ozone and cardiovascular injury, Cardiovascular Ultrasound 2009, 7:30 doi:10.1186/1476-7120-7-30
Zhang JJ, Wei Y, Fang Z. Ozone Pollution: A Major Health Hazard Worldwide. Front Immunol. 2019 Oct 31; 10:2518. doi: 10.3389/fimmu.2019.02518. PMID: 31736954; PMCID: PMC6834528.
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
როგორ უნდა ციტირება
გამოცემა
სექცია
