სივრცული მახასიათებლების კოდირება ზანური ჯგუფის ენათა ზმნისწინებში
DOI:
https://doi.org/10.52340/idw.2021.506საკვანძო სიტყვები:
მეგრული და ლაზური ენები, სივრცის სემანტიკა, მოძრაობის ზმნები, ზმნისწინიანოტაცია
ზანური ჯგუფის ენებში (მეგრულსა და ლაზურში) ზმნისწინი მთავარი ზმნური პრეფიქსია, რომელიც დინამიკისა და სტატიკის აღმნიშვნელ ზმნურ ძირთან ან ფუძესთან (სხვა ფუნქციური ელემენტების კომბინაციასთან) ერთად ჩართულია სივრცის ორგანიზებაში და რომლის საშუალებითაც ვადგენთ სივრცულ მიმართებებს. სხვა ქართველური ენების მსგავსად, სივრცული მახასიათებლები ზანური ჯგუფის ენებშიც ზმნისწინებსია კოდირებული, ისინი გამოხატავენ მოძრავი სუბიექტის (ფიგურის) მოძრაობის მიმართულებასა (landmark, path) და ასევე სივრცეში მოძრავ ან უძრავ ფიგურისთან (საგანთან, პერსონასთან) მიმართებას, რეფერენციას.
მარტივი ზმნისწინებისგან განსხვავებით, დერივაციული ზმნისწინები, იძლევიან ინფორმაციას ადგილის ტოპოლოგიურ თუ ლანდშაფტურ მახასიათებლებზე, ამიტომ ვუწოდებთ მათ ლოკატიურს, ხოლო მარტივებს _ მაორიენტირებელს.
- მიმართულება / ტრაექტორია + ორიენტაცია (ვერტიკალური და ჰორიზონტალური)
- მიმართულება + დეიქსისი / რეფერენცია (ეგოცენტრული ორიენტაცია)
ზმნური სივრცული კატეგორიები (მიმართულება, ორიენტაცია, სხვადასხვა ტიპის დეიქსისი, რეფერენცია) ზმნისწინში კომბინირებულად ვლინდება, ამიტომ შეიძლება ისინი წარმოვიდგინოთ ამ კატეგორიებისგან, როგორც მარტივი სიმრავლეებისგან, შემდგარ მოდელებად; მაგალითად, დინამიკური ზმნებისათვის:
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
Bickel B. (2001): Deictic Transposition and Referential Practice in Belhare. Journal of Linguistic Anthropology 10: 224-247.
Бюллер К. (2000): Теория языка. Репрезентативная функция языка. თაგ¬მა¬ნი გერ¬მა¬ნუ¬ლი¬დან. Москва: Прогресс.
Burenhult N. (2008): Spatial coordinate systems in demonstrative meaning. Linguistic Typology 12: 99-142.
გე¬რსამია რ. (2020): სივრცისა და მოძრაობის ენობრივი რეპრეზენტაცია. ლაზური ენის მონაცემთა ანალიზი. თბილისი. 2020. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი.
Danziger, E. (2003): Deixis, Gesture and Spatial Frame of Reference. CLS 39. 2nd ed. The University of Chicago: Chicago Linguistic Society 105-122.
დო¬ღო¬ნა¬ძე ქ. (2010): რე¬ფე¬რენ¬ცია რო¬გორც ტექ¬სტობ¬რი¬ვი ფე¬ნო¬მე¬ნი და რო¬გორც ლინ¬გვო-კულ¬ტუ¬რო¬ლო¬გი¬უ¬რი პრობ¬ლე¬მა (PhD დი¬სერ¬ტა¬ცია). ქუ¬თა¬ი¬სი.
Lyons, J. (1976): ,Deixis as the source of reference in KEENAN. E.L. pp. 61-83.
Levinson, S. C. (1983): Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Levinson, S. C. (1996): In prteparation Space in Language and Cognition: Explorations in Linguistic Diversity. Cambridge: Cambridge University Press.
Levinson, S. C. (2003): Space in language and cognition: Explorations in cognitive diversity. Cambridge: Cambridge University Press.
Плунгян, В. А., (1999): К типологии глалольной ориентации. Логический анализ языка. Языки динамического мира (red. Arhtunova N., Watunovski, I.) Дубна. Str. 205-223.
Плунгян, В. А. (2002): О специфике выражения именных пространственных характеристик в глаголе: категория глагольной ориентации: Grammatikalizaci% prostranctven¬njx znaqeniy v %zjkax mira. Moskva: Russkie slovarj.
Talmy L. (1985): Lexicalization patterns: Semantic structure in lexical forms. In T. Shopen (Ed.), Language Typology and Syntactic Description, vol. 3. pp. 36-149. Cambridge: Cambridge University Press.
Talmy, L. (1991): Path to Realization: A typology of event conflaction. Berkeley Working Papers in Linguistics, pp. 480-519.
Talmy, L. (1996): Fictive Motion in Language and ‘Ception’. In P. Bloom, M. A. Peterson, L. Nadel, & M. F. Garrett (Eds.), Language and Space, 211-276, Cambridge (MA): MIT Press.
Talmy. L. (2000): Toward a Cognitive Semantics, Vol. 1&2. Cambridge. MIT Press.
Fillmore, C. J. (1997): Lectures on Deixis. Stanford. CA: CSLI Publication
ქობალავა ი. (2020): სივრცისა და მოძრაობის ენობრივი რეპრეზენტაცია. მეგრული ენის მონაცემთა ანალიზი. თბილისი. 2020. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი.
შა¬ნი¬ძე ა. (1973): ქარ¬თუ¬ლი ენის გრა¬მა¬ტი¬კის სა¬ფუძ¬ვლე¬ბი, თბი¬ლი¬სი.
ჩი¬ქო¬ბა¬ვა ა. (1936): ჭა¬ნუ¬რის გრა¬მა¬ტი¬კუ¬ლი ანა¬ლი¬ზი, თბი¬ლი¬სი: მეც¬ნი¬ე¬რე¬ბა¬თა აკა¬დე¬მია / ჩი¬ქო¬ბა¬ვა 2008: შრო¬მე¬ბი III, ჭა¬ნუ¬რის გრა¬მა¬ტი¬კუ¬ლი ანა¬ლი¬ზი (ტექ¬სტე¬ბი¬თურთ). თბი¬ლი¬სი: ენათ¬მეც¬ნი¬ე¬რე¬ბის ინ¬სტი¬ტუ¬ტი.
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
გამოცემა
სექცია
