საკვანძო სიტყვები
ალკალოიდი
დაკლაკნილი დეზურა
როგორ უნდა ციტირება
ანოტაცია
გვარი Delphinium L. სახეობები მდიდარია დიტერპენული ალკალოიდებით, რომლებიც ლიტერატურული მონაცემების თანახმად ამჟღავნებენ გამოხატულ კურარეს მსგავს, სიმსივნისა და ანთების საწინააღმდეგო, ტკივილგამაყუჩებელ, ანტიდოტურ და ინსექტიციდურ მოქმედებას [3,4,5,6]. ტრადიციულ მედიცინაში დეზურას სახეობებიდან მიღებული ალკალოიდები გამოიყენება, როგორც მიორელაქსანტები (პრეპარატი მელიქტინი) ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებებისას, რომელთაც თან ახლავს კუნთების ტონუსის მომატება, ზურგის ტვინის დაზიანებისას, პარკინსონის დაავადებისა და გაფანტული სკლეროზის დროს [7,8]. პრეპარატი მელიქტინი მეთილლიკაკონიტინის იოდჰიდრატია, მეთილლიკაკონიტინი კი დეზურას სახეობებში დომინანტ ალკალოიდს წარმოადგენს. აქედან გამომდინარე, ჩვენთვის ინტერესს წარმოადგენდა საქართველოში გავრცელებული გვარი Delphinium L.-ის სახეობების შესწავლა. ადგილობრივი ფლორისთვის დეზურას 18 სახეობაა დამახასიათებელი [1,2]; ახალი სამკურნალო ნედლეულის ძიების მიზნით შევისწავლეთ Delphinium flexuosum Bieb., დაკლაკნილი დეზურას მიწისზედა და მიწისქვეშა ვეგეტატიური ორგანოების დიტერპენული ალკალოიდების შემცველობა. ალკალოიდების ჯამს ვღებულობდით სითხურ-სითხური ექსტრაქციით, კლასიკური მეთოდით მიღებული ალკალოიდების ჯამის ფუძიანობის მიხედვით ფრაქციებად დაყოფითა და მიღებული ფუძეების GC/MS ანალიზით დადგინდა, რომ მცენარის მიწისზედა და მიწისქვეშა ვეგეტატიური ორგანოებიდან მიღებულ ალკალოიდების ჯამში დომინანტ ფუძეს წარმოადგენს ფარმაკოლოგიურად აქტიური მეთილლიკაკონიტინი. ამასთანავე მიწისზედა და მიწისქვეშა ორგანოებიდან გამოყოფილი და იდენტიფიცირებულია ალკალოიდები: ანტრანოილლიკოკტონინი, დელკოზინი, ლიკოკტონინი. ჩამოთვლილი ალალკალოიდების გარდა მიწისქვეშა ორგანოები შეიცავს: ზონგორინს, დელექტინს, ნორზონგორამინს [9,10,11 ].D. flexuosum-ი მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა, ტყის ზედა და სუბალპურ სარტყელში, სუბალპურ მდელოებზე, მაღალბალახეულობაში და ტყის ველობებზე გავრცელებული. იგი მაღალი, 60-150 სმ-მდე სიმაღლის მცენარეა შიშველი ან მცირედად შებუსული მარტივი ბეწვით. დეზურას ფოთლების მოხაზულობა მომრგვალო-თირკმლისებრია, ღრმად განკვეთილი 3 წაგრძელებულ რომბულ წაწვეტებულ ნაკვთად; სახეობას ჩვეულებრივ დატოტვილი, მრავალყვავილიანი ყავავილედი ახასიათებს; მისი თანაყვავილები ხაზური ან ხაზურ-ლანცეტასებრია, კიდეებზე წამწამებიან-ბეწვებიანი ან შიშველი. ყვავილსაფარი მუქი ლურჯია ან მოიისფრო, შიშველი ან კიდეებზე გრძელ წამწამიანი; დეზი სწორი ან ქვევით გადახრილი ახასიათებს [1]. კვლევის მიზანს D. flexuosum-ის მიწისქვეშა და მიწისზედა ვეგეტატიური ორგანოების შინაგანი აგებულების შესწავლა წარმოადგენდა, რათა დაგვედგინა პერსპექტიული სამკურნალო მცენარის მიკროსტრუქტურული სადიაგნოსტიკო მახასიათებლები.
წყაროები
საქართველოს ფლორა, ტომი II, გამომცემლობა „მეცნიერება“, თბილისი, 1973, გვ. 40-51;
საქართველოს ფლორის ნომენკლატურული ნუსხა, გამომცემლობა “უნივერსალი“, თბილისი, 2018, გვ. 155-156;
Faridi B., Zello A., Touati D., Alaoui K., Cherrah Y. Toxicite aigue et activite anti-inflammatoire des grains de Delphinium staphysagria, Phytotherapie, 2014,12, pp. 175–180;
Xu T.F., Liu S., Meng L.L., Pi Z.F., Liu Z.Q. Bioactive heterocyclic alkaloids with diterpene structure isolated from traditional Chinese medicines. J. Chromatogr. B. 2016, 1026, 56–66;
Wang J.L., Shen X.L., Chen Q.H., Wang W., Wang F.P. Structure-analgesic activity relationship studies on the C18-and C19-diterpenoid alkaloids. Chem. Pharm. Bull. 2009, 57, 801–807;
Liu F., Yang C.H., Liang, J.Y., Liu J.H. Advances in the studies on the pharmacological activities and toxicities of C19 diterpenoid alkaloids. Strait Pharm. J., 2012,24, pp. 1–5;
Кобелянская Л. Г. Применение метилликаконитина в клинике нервных болезней при спастических парезах. Фармакология и оксикология, 1959, 1, с. 38-42;
Коваленков К. М. Фармакологическая характеристика отечественных заменителей кураре, их действие на нервно-мышечный аппарат. Фармакология и токсикология, 1952, 1, с. 43-51;
Шакиров Р., Тележенецкая М.В., Бесонова И.А., Арипов С.Ф. Алкалоиды, растения, свойства, Ташкент, ФАН АНУЗР, 1996, 1019 c.
Kintsurashvili L. Alkaloids from Delphinium speciosum and Delphinium flexuosum growing in Georgia. International Scientific Practical Symposium “100 YEARS OF SUCCESS AND QUALITY" dedicated to the 100th anniversary of pharmaceutical chemistry department of NUPH Kharkiv, (Ukraine) abstract book. 2021, 18 October p. 61.
Kintsurashvili, K. Mulkijanyan, N. Gogitidze, N. Mushkiashvili. Alkaloids from the aerial parts of larkspur (Delphinium speciosum Beeb.) and their pharmacological activity. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Research, 2020, 18, 4, pp. 204-211.
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .