სოხუმისა და მისი შემოგარენის გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანის არქეოლოგიური ძეგლები
DOI:
https://doi.org/10.52340/gmg2023.01.07საკვანძო სიტყვები:
კოლხური კულტურა, სოხუმის მთა, გუადიხუ, წითელი შუქურა, ეშერაანოტაცია
სოხუმსა და მის შემოგარენში მრავლადაა დადასტურებული გვიანბრინჯაოსა და ადრერკინის ხანის არქეოლოგიური ძეგლები. ნამოსახლარები და სამაროვნები სადღეისოდ არსებული მონაცემების საფუძველზე ზოგადად ძვ. წ. 1200 - ძვ. წ. 600 წლებით თარიღდება. სოხუმში აღმოჩენილი ბრინჯაოს ადრეული განძი და აფხაზეთის ზღვისპირა და შიდა რაიონებში გამოვლენილი კოლხური კულტურის სხვა ადრეული განძები (პილენკოვო, გაგრა, ბიჭვინთა, ლიხნი და სხვ.) და ბრინჯაოს ნივთების ცალკეული აღმოჩენებიც მიუთითებენ იმაზე, რომ კოლხური კულტურის ეს ლოკალური ვარიანტი ცენტრალურ კოლხეთთან და მთელ აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთთან ერთად ბრინჯაოს კოლხური კულტურის ფორმირებაში მონაწილეობდა და თავიდანვე მისი თავდაპირველი გავრცელების არეალში შედიოდა. რეგიონში აღმოჩენილია სპილენძის არაერთი საბადო. კოდორის ხეობაში ახლომდებარე ბაქშაფშარას საბადოში მადნის მოპოვება სავარაუდოდ ძვ. წ. II ათასწლეულის დამდეგიდან იწყება. მომავალში აფხაზეთში თანამედროვე მეთოდებით არქეოლოგიური გათხრების ჩატარებასა და ინტერდისციპლინურ კვლევებს შეუძლია ამ მნიშვნელოვან კულტურული და ისტორიულ პრობლემას უფრო მეტი სინათლე მოჰფინოს.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
ა. კალანდაძე, სოხუმის მთის არქეოლოგიური ძეგლები, სოხუმი, 1953.
ლ. სახაროვა, ბრინჯაოს განძები ლეჩხუმიდან, თბილისი, 1976.
დ. ქორიძე, კოლხური კულტურის ისტორიისათვის, თბილისი, 1965.
ო. ჯაფარძე, დასავლეთ საქართველო გვიანბრინჯაოს ხანაში. მაცნე – ისტორიის, არქეოლოგიის, ეთნოგრაფიისა და ხელოვნების ისტორიის სერია, თბილისი, 1982a, 1, 61-82; 1982b, 2, 41-62.
ო. ჯაფარძე, ბრინჯაოს ისტორიისათვის უძველეს საქართველოში, თბილისი, 2013.
ლ. ჯიბლაძე, კოლხეთის დაბლობის ძვ. წ. III-II ათასწლეულის ნამოსახლარები, თბილისი, 2007.
J. Apakidze, Die Spätbronze - und Früheisenzeit in West- und Zentralkaukasien. Chronologische Studien zur Kolchis-Kultur, 1600–700 v. Chr. – Prähistorische Archäologie in Südosteuropa 24, Verlag Marie Leidorf GmbH, Rahden/Westf. 2009. http://www.vml.de/d/detail.php?ISBN=978-3-89646-595-5
M.M. Ivaščenko, Beiträge zur Vorgeschichte Abchasiens. Eurasia Septentrionalis Antiqua, VII, 1932, 98–112.
A. Pruß, Zur Chronologie des Gräberfelds von Tli (Teil 1). Georgica 16, 1993, 25–47.
В.В. Бжания, Древние рудники у перевала Аденгь, Meдные pyдники Запдного Kaвказа III–II тыс. до н.э. и их poль в гopно-металлургичecком производстве древнoгo нaceления. B: Башкапскарский полево-apxeoлогический ceминар. Teзисы докладов (Cyxyми 1988) 7–9.
A.H. Габелия, Aбxaзия в пpeдантичную и античную эпохи. Сухуми, 2014.
Ю.Н. Воронов, Археогическая карта Абхазии, Сухуми 1969.
Ю.Н. Воронов, О хронологичeких связях киммерийско-скифской и колхидской культур. B: А.И. Тереножкин (Peд.), Скифия и Кавказ, Kиев,1980, 200–218.
Ю.Н. Воронов,
Ю.Н. Воронов, М.М. Гунба, Новые памятники колхидской культуры в Абхазии. Coвeтская археология 2, 1978, 257–264.
M.M. Иващенко, Исследования архаических памятников материальной культуры в Абхазии Известия научно–исследовательского института крaеведения 3, 1935.
A.A. Иессен, К вопросу о древнейшей металлургии меди на Кавказе. Известия Государсвенной aкадeмии истории материальной культуры 120, Mocква, Ленинград 1935:9–237.
A.A. Иессен, Сухумская экспедиция ГАИМК / Expedition von Sochumi der GAIMK (Staatliche Akademie der Geschichte der materiellen Kultur). Coвeтская археология 3, 1937, 251–252.
Г.Т. Квирквелия, Материальная культура Северо-Западной Колхиды в VIII–V вв. до н. э. Автореферат на соисканиe ученой степени кандидата исторических наук Tбилиси, 1981.
В.И. Козенкова, Культурно-исторические процессы на Северном Кавказе в эпоху поздней бронзы и в раннем железном веке (Узловые проблемы происхождeния и развития кобанской культуры), Mocква, 1996.
Б.А. Куфтин, Материалы к археологии Колхиды, I, Tбилиси, 1949.
Б.А. Куфтин, Материалы к археологии Колхиды, II, Tбилиси, 1950.
Г.A. Лордкипанидзе, Колхида в VI–IV вв. до н. э. Tбилиси, 1978.
А.Л. Лукин, Эшерская находка. Tpyды Абхазского института языка, литературы и истории им. Д.И. Гулия Академии наук Грузинской ССР 27, 1956, 126–177.
А.Т. Рамишвили, Раскопки приморскких стоянок в Пичвнари (Кобулети) в 1960–1964 и 1967 гг. Coвeтская археология 1, 1975, 136–153.
Л.Н. Соловьев, Селища с текстильной керамикой на побережье Западной Грузии. Coвeтская археология 14, 1950, 265–286.
Б.В. Texoв, Центральный Кавказ в XVI–X вв. до н. э., Mocква, 1977.
Б.В. Texoв, Тлийский могильник. Koмплексы XVI–X vv. вв. до н. э. I , Tбилиси, 1980.
M.M. Трапш, Heкоторые итоги apxeoлогического исследования в Сухуми в 1951–1953 гг. Coвeтская археология 23, 1955, 206–227.
M.M. Трапш, 1958: –, Apxeoлогические pacкопки в окрестностях Сухуми. Tpyды Абхазского института языка, литературы и истории им. Д.И. Гулия Академии наук Грузинской ССР, Сухуми 1958, 185–207.
M.M. Трапш, Труды II: Культура населения Сухуми в эпоху бронзы и раннего железа, Сухуми 1969.
M.M. Трапш, Труды I: Памятники эпохи бронзы и раннего железа в Абхазии, Сухуми 1970.
Г.К. Шамба, Эшерские кромлехи, Сухуми 1974.
Г.К. Шамба, Раскопки древних памятников Абхазии, Сухуми 1984.
