ტრადიციული და ახალი რისკის ფაქტორების როლი შაქრიანი დიაბეტის განვითარებაში
DOI:
https://doi.org/10.52340/jecm.2024.05.06საკვანძო სიტყვები:
diabetes mellitus, type 1/type 2, gestational, risk factors, development, preventionანოტაცია
შაქრიანი დიაბეტი (შდ) ქრონიკული მდგომარეობაა, რომელიც ხასიათდება ჰიპერგლიკემიით. შდ-ით დაავადებულთა საერთო რაოდენობა მსოფლიოში 537 მილიონს აღწევს და დიაბეტიან პირთა რიცხვი ყოველწლიურად იზრდება. შდ იყოფა 3 ძირითად ტიპად: ტიპი 1, ტიპი 2 და გესტაციური დიაბეტი. არსებობს მოდიფიცირებადი და არამოდიფიცირებადი რისკის ფაქტორები, რომლებიც იწვევს არაგადამდები დაავადებების და მათ შორის, დიაბეტის განვითარებას. მოდიფიცირებადი რისკის ფაქტორების აღმოფხვრამ შეიძლება შეაფერხოს ან თავიდან აგვაცილოს ტიპი 2 და გესტაციური შდ. ამავე დროს, დღესდღეობით შეუძლებელია ტიპი 1 შდ-ის პრევენცია. თუმცა, ის ფაქტი, რომ ტიპი 1 შდ-ის რისკის ფაქტორები ცნობილია, საშუალებას იძლევა, გამოვავლინოთ რისკის ქვეშ მყოფი ადამიანები და დაავადების მანიფესტაციის მომენტში არ დავუშვათ ისეთი მძიმე მდგომარეობები, როგორიცაა დიაბეტური კეტოაციდოზი და კომა. ფიქსირდება უფრო და უფრო მეტი გარემო და ქცევითი ფაქტორები, რომლებიც ზრდის შდ-ის განვითარების რისკს. ფაქტორების ეს ორი ჯგუფი იწვევს ფიზიოლოგიური პროცესების უარყოფით ცვლილებებს, რაც თავის მხრივ, იწვევს შდ-ის და სხვა არაგადამდები დაავადებების განვითარებას. ინტერვენციებმა, რომლებიც მიმართულია მოდიფიცირებადი რისკის ფაქტორების აღმოფხვრისკენ, შეიძლება შეამციროს ყველა არაგადამდები დაავადების და პირველ რიგში, შდ-ის გავრცელება.
Downloads
წყაროები
Diagnosis and Classification of Diabetes: Standards of Care in Diabetes—2024; Vol.47, Suppl. 1
Classification of Diabetes Mellitus, WHO, 2019
Diabetes Atlas, IDF, 2021
Lancet 2023; 402: 203–34
Prevalence and risk factors of gestational diabetes in the health region of Lleida: a retrospective observational cohort study; Jour. of Endocrin. Investig.; v. 46, pp 2639 -2646, 2023
G.A Gregory, T I G Robinson, S E Linklater, et al; Global incidence, prevalence, and mortality of type 1 diabetes in 2021 with projection to 2040: a modelling study; Lancet Diabetes Endocrinol; 2022 Oct;10(10):741-760.; doi: 10.1016/S2213-8587(22)00218-2. Epub 2022 Sep 13
Forecasting Obesity and Type 2 Diabetes Incidence and Burden: The ViLA-Obesity Simulation Model. Front. Public Health, 05 April 2022, Sec. Public Health and Nutrition, V. 10 - 2022
Global, regional, and national burden of diabetes from 1990 to 2021, with projections of prevalence to 2050: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2021; Lancet 2023; 402: 203–34 Published Online June 22, 2023.
Tobacco and diabetes: WHO tobacco knowledge summaries; World Health Organization 2023
Atsushi Tanaka, Koichi Node: Emerging roles of sodium–glucose cotransporter 2 inhibitors in cardiology; J. of Cardiology, v. 69, Is. 3, 2017, pp 501-507
Cho NH, Kim KM, Choi SH, et al; Diabetes Care. 2015 Jul;38(7)
Geiss L.S et al, Am. J. Prev. Med;2002:22:42-8
NHANES – 3rd US National Health and Nutrition Examination Survay, 1988-1994
Jared G. Maina, Zhanna Balkhiyarova, et al. Bidirectional Mendelian Randomization and Multiphenotype GWAS Show Causality and Shared Pathophysiology Between Depression and Type 2 Diabetes; Diabetes Care 2023;46(9):1707–1714
Baghaei et al. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders 2013, 12:58
Jiménez-Corona ME, et al. Thorax 2013;68:214–220.
Salme E Lavigne, Jane L Forrest; An umbrella review of systematic reviews examining the relationship between type 2 diabetes and periodontitis: Position paper from the Canadian Dental Hygienists Association; Can J Dent Hyg. 2021 Feb; 55(1): 57–67.
Hwangbo Y, Kang D, Kang M, et al., Incidence of diabetes after cancer development: a Korean National Cohort Study, JAMA Oncol., June, 2018. doi: 10.1001/jamaoncol.2018.1684.
Site-Specific Fracture Incidence Rates Among Patients With Type 1 Diabetes, Type 2 Diabetes or Without Diabetes in Denmark (1997–2017), Diabetes Care, 2023. doi:10.2337/dc22-1004
Shailendra K Singh, Rina Singh, et al; Uric acid and diabetes mellitus: an update; Postgraduate Medical Journal, 2023 Dec; 99(1178):1220–1225, https://doi.org/10.1093/postmj/qgad081
Zhilei Sh., Hangfei Ma, et al, Diabetis Care, v. 38, pp 529-537, March, 2015.
Harvard Medical School, Analyses of the Nurses' Health Study Data (1976, 1989 and 2010)
The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2014
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-1-diabetes/symptoms-causes/syc-20353011
Risk Factors for Type 1 Diabetes; Lars C. Stene, Jill M. Norris, Marian J. Rewers; Diabetes in America; National Library of Medicine, 2023
Francesco Chiarelli, Cosimo Giannini, and Marina Primavera; JSPE International Prize Prediction and prevention of type 1 diabetes in children Clin. Pediatr. Endocrinol., 2019; 28(3), 43–57.
Endocrine Disruptors, National Institute of Environmental Health Sciences, https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/endocrine
Global, regional, and national burden of diabetes from 1990 to 2021, with projections of prevalence to 2050: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2021; Lancet 2023; 402: 203–34.
19 July 2023, Parliament, the House of Lords Commission Report
According to data from the UK Health Security Agency (UKHSA); EEA 2020 report on Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe
Laura Montefusco, Moufida Ben Nasr, Paolo Fiorina, et al., Acute and long-term disruption of glycometabolic control after SARS-CoV-2 infection; Nature Metabolism, v. 3, pp. 774–785, 2021
Hanne Løvdal Gulseth, German Tapia, at al, Norwegian Institute of Public Health, Oslo, Norway, EASD-2022, Stockholm, Sweden
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
როგორ უნდა ციტირება
გამოცემა
სექცია
