ბავშვობის არასასურველი გამოცდილება: კონცეფცია, შედეგები და პრევენციის სტრატეგიები
DOI:
https://doi.org/10.52340/jecm.2025.02.03საკვანძო სიტყვები:
childhood, adverse, experiences, preventionანოტაცია
ტერმინი ,,ბავშვობის არასასურველი გამოცდილება” სამეცნიერო ლიტერატურაში დამკვიდრდა 90-იანი წლებიდან, თუმცა კონცეფციის დახვეწა განხორციელდა მოგვიანებით. კონცეფციის დაზუსტებამ გამოიწვია ცნობადობის გაზრდა ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების მრავალფეროვანი ხასიათისა და საერთო მახასიათებლების შესახებ, ასევე ბიძგი მისცა სამეცნიერო კვლევებს გლობალურ დონეზე, რის საფუძველზე დაგროვდა მრავალი მტკიცებულება ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების მყისიერი და შორეული შედეგების შესახებ. დადასტურებულია, რომ ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების არსებობა მნიშვნელოვნად ზრდის ჯანმრთელობის, ქცევითი და სოციალური პრობლემების განვითარების რისკს, რაც გავლენას ახდენს როგორც ინდივიდის, ასევე საზოგადოების კეთილდღეობაზე. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების პრევენცია კომპლექსური და ინტერდისციპლინარული მიდგომის გამოყენებით, რაც გულისხმობს საზოგადოებაში ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების შესახებ ცნობადობის ამაღლებას, მშობლებისა და მზრუნველების განათლებას, სოციალური მხარდაჭერის სისტემების გაძლიერებას და ბავშვთა დაცვის მექანიზმების გაუმჯობესებას.
Downloads
წყაროები
ბავშვზე ძალადობა და უგულებელყოფა: გამოვლენა და რეაგირება. სახელმძღვანელო სოციალური მუშაკებისთვის, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ფონდი, 2017.
Bellis MA, et al. Adverse childhood experiences and associations with health-harming behaviours in young adults: surveys in eight eastern European countries. Bull WHO, 2014, 92:641–55B.
Bensley LS, Van Eenwyk J. and Simmons KW. Self-reported childhood sexual and physical abuse and adult HIV-risk behaviors and heavy drinking. American J. of Preventive Medicine, 2000, 18:151–158.
Dube SR, Anda RF, Felitti VJ, Edwards VJ, Croft JB. Adverse Childhood Experiences and personal alcohol abuse as an adult. Addictive Behaviors 2002;27(5):713–725.
Dube SR et al. Adverse childhood experiences and the association with ever using alcohol and initiating alcohol use during adolescence. Jour-nal of Adolescent Health, 2006, 38(4):444e1–10.
Edwards VJ, Holden GW, Felitti VJ, Anda RF. Relationship between multiple forms of childhood maltreatment and adult mental health in community respondents: results from the adverse childhood experiences study. Am J Psychiatry 2003; 160: 1453–60.
Fang X, Fry DA, Ji K, Finkelhor D, Chen J, Lannen P, Dunne MP. The burden of child maltreatment in China: a systematic review. Bulletin of the World Health Organization. 2015; 93:176–185.
Felitti VJ, Anda RF, et al. Relationship of childhood abuse and household dysfunction to many of the leading causes of death in adults. The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. Am J Prev Med. 1998 May;14(4):245-58.
Finkelhor, D., Ormrod, R. K., & Turner, H. A. Polyvictimization and trauma in a national longitudinal cohort. Development and Psychopathology, 2007, 19(1), 149–166.
Fry D, et al. The relationships between violence in childhood and educational outcomes: a global systematic review and meta-analysis. Child Abuse and Neglect. 2018 Jan; 75:6–28.
Gilbert R, Widom CS, Browne K, Fergusson D, Webb E, Janson S. Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet. 2009 Jan 3;373(9657):68-81.
Hughes K, Bellis MA, et al. The effect of multiple adverse childhood experiences on health: a systematic review and meta-analysis. Lancet Public Health. 2017;2: e356–366.
Jaffee, S. R., et al. Childhood maltreatment predicts poor economic and educational outcomes in the transition to adulthood. American Journal of Public Health, 2018, 108(9), 1142–1147.
Kalmakis KA, Chandler GE. Adverse childhood experiences: towards a clear conceptual meaning. J Adv Nurs. 2014 Jul;70(7):1489-501.
Makaruk K, et al. Survey of adverse childhood experiences and associated health-harming behaviours among Polish students. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe, 2017.
Moylan, C. A., et al. The effects of child abuse and exposure to domestic violence on adolescent internalizing and externalizing behavior problems. Journal of Family Violence, 2010, 25(1), 53–63.
Mullen PE, Martin JL, Anderson JC, Romans SE, Herbison GP. The long-term impact of the physical, emotional, and sexual abuse of children: a community study. Child Abuse Negl. 1996 Jan;20(1):7-21.
Ramiro LS, Madrid BJ, Brown DW. Adverse childhood experiences (ACE) and health-risk behaviors among adults in a developing country setting. Child Abuse & Neglect, 2010, 34: 842– 855
Reavis, J. A., at al. Adverse childhood experiences and adult criminality: how long must we live before we possess our own lives? The Permanente Journal, 2013, 17(2), 44–48.
Schalinski, I., at al. Type and timing of adverse childhood experiences differentially affect severity of PTSD, dissociative and depressive symptoms in adult inpatients. BMC Psychiatry, 2016, 16(1), 295.
Taillieu, T. L., at al. O. Childhood emotional maltreatment and mental disorders: Results from a nationally representative adult sample from the United States. Child Abuse & Neglect, 2016, 59, 1–12.
Watts-English T et al. The psychobiology of maltreatment in childhood. Journal of Social Sciences, 2006, 62(4):717–736. Zolotor A et al. School performance in a longitudinal cohort of children at risk of maltreatment. Maternal and Child Health Journal, 1999, 3(1):19–27.
World Health Organization. Report of the Consultation on Child Abuse Prevention, Geneva, 1999.
World report on violence and health: summary. Geneva, World Health Organization, 2002.
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
როგორ უნდა ციტირება
გამოცემა
სექცია
