Epistles of Basil the Great in Georgian translations of XVIII-XIX centuries (Gaios the Rector and anonymous translator)
DOI:
https://doi.org/10.52340/lac.2023.08.113Abstract
Basil the Great's epistles were translated into Georgian twice during the 18th-19th cc. In 1798-1799, an almost complete corpus of letters, 356 epistles (ep. 1-38, 42-359), was rendered by Gaios the Rector. Thereafter, in the first quarter of the 19th c., an anonymous translator rendered two epistles of the same author (ep. 1, 2.1-3). The rendition of Gaios the Rector is preserved in the manuscripts of Ioane Bagrationi’s collection N 274 (1798; part I) and N 95 (1799; part II, ep. 150.2-359), both being autographs. The manuscripts are maintained in Saint Petersburg’s National Library of Russia. A copy of the second part of the epistle collection is preserved in the National Centre of Manuscripts of Georgia N S 381 (1846, ep. 151-359). The translation of Gaios the Rector represents word-by-word rendition of the Russian edition (Василий Великий, 1787), though the Russian source is estimated as being “obscure and not always correct” (Попов, 1902, 197). The obscurity, to some extent, is found also in the Georgian translation. The rendition of the anonymous translator, ep. 1, 2.1-3, is preserved in the autograph manuscript N A 820 (first quarter of the 19th c.) of the National Centre of Manuscripts of Georgia. The anonymous translator used the same Russian edition and the Greek source of the latter (Sancti Patris Nostri Basilii, 1730). Comparing the rendition to the deed of Gaios the Rector, it is evident that the translation is also literal, however, more elaborated on account of the nature of the Georgian language, while in Gaios’ rendition even the word order of the source is mostly maintained. Both translations follow the literary style of Anton I, Catholicos of Georgia. Both of them, especially the corpus of epistles fully rendered by Gaios the Rector, had a great importance for the intellectual society of his time.
Downloads
References
Saint Basile (1957, 1961, 1966): Lettres. Texte établi et traduit par Yves Courtonne. Collection des Universités de France. Société d’Édition “Les belles Lettres”. Paris.
Sancti Patris Nostri Basilii, Caesareae Cappadociae archiepiscopi, Opera omnia, quae exstant… studio Domini Juliani Garnier, Presbyteri et Monachi Benedictini, è congretatione Sancti Mauri. T. 3: Opera et studio monachorum Ordinis Sancti Benedicti, è congregatione Sancti Mauri. Parisiis, 1730.
Бугаев Денис (2016): Генезис архива «Собрание рукописей Царевича Иоанна (Грузинского) // «История: факты и символы» N9 (4). 46-51.
Василий Великий (1787): Богоугодные Труды. III. Типография Синода. Санкт-Петербург.
Дворянские роды Российской империи (1996): III. Линкоминвест. Москва.
Жордания Федор (1902): Описание рукописей Тифлисского Церковного Музея Карталино- Кахетинскаго духовенства. II. Издание Церковного Музея N 9. Типография Гутенбергъ. Тифлис.
Орбели Русудан (1956): Грузинские рукописи Института Востоковедения. Вып. 1. Издательство Академии Наук СССР. Москва, Ленинград.
Пальмов Николай (1914): К сведениям о личности архидиакона Гайоза, впоследствии архиепископа Астраханского и Ставропольского // «Христианский Восток». II, вып. 1. Издание Императорской Академии Наук. Санкт-Петербург. 37-53.
Попов Иван (1902): «Василий Великий», წიგნში: Православная Богословская Энциклопедия. III. Приложение к духовному журналу Странник за 1902 г. Петроград. 179-197.
Цагарели Александр (1894): Сведения о памятниках грузинской письменности. I, вып. 3. Типография Императорской Академии Наук. Санкт-Петербург.
გვეტაძე ომარ (2010): ნარკვევები ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან. საგამომცემლო ცენტრი. ქუთაისი.
დარჩია მამია (1987): გაიოზ რექტორი. თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი.
იოანე ბატონიშვილი (1948): კალმასობა. II. სახელგამი. თბილისი.
კუჭუხიძე გოჩა (2012): ქართული კულტურის კერები და საგამომცემლო საქმიანობა XVI-XVIII საუკუნეების საქართველოში // კრებულში: XVI-XVIII საუკუნეების ქართული ლიტერატურა. უნივერსალი. თბილისი. 69-85.
მასალები (1905): მასალები საქართველოს ისტორიისათვის, შეკრებილი ბატონიშვილის დავით გიორგის ძისა და მის ძმებისა 1744-1840 წწ. ტფილისი.
მენაბდე ლევან (1997): XVII-XVIII საუკუნეების ქართული ლიტერატურა. თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი.
პაპუაშვილი ნუგზარ (2008): კოდიკოლოგიურ-არქეოგრაფიული ძიებანი გაზეთ “დროების” მასალების მიხედვით. უნივერსალი. თბილისი.
ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა, ყოფილი ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების (S) კოლექციისა (1959): ტ. I. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. თბილისი.
ქაჯაია ნინო (1992): ბასილი კესარიელის თხზულებათა ძველი ქართული თარგმანები. მეცნიერება. თბილისი.
შანიძე აკაკი (1964): ანტონ I-ის გავლენა სალიტერატურო ქართულზე და ძველი ქართული ენის ძეგლების ვითარება ახალი აღთქმის წიგნების გამოცემებში // „ძველი ქართული ენის კათედრის შრომები“. N 9. 1-94.
შარაძე გურამ (1974): გაიოზ რექტორის ვინაობისათვის. წიგნში: ძველი ქართული მწერლობისა და რუსთველოლოგიის საკითხები. VI. მეცნიერება. თბილისი. 35-39.
ცუხიშვილი მამუკა (2015): გაიოზ რექტორი. წიგნში: რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობანი. სამი საუნჯე. თბილისი. 389-404.
ჯანაშვილი ინგილო (1871): ჩვენს ლიტერატურაზე საუბარი სიღნაღში // „დროება“ 42 (23 ოქტ.). 1-3.