A few cases of suffix production of toponyms from Clarjet
DOI:
https://doi.org/10.52340/idw.2023.39Keywords:
toponymy, suffix, trace, dialogue of cultureAbstract
Geographical names formed with the suffixes -is||-is(i), -ish, -ev, -kh, -phkhe||-phkh in historical Klarjeti, the main distribution area of which is Chorokhi valley, is discussed in the study. Most of Klarjeti is in the Republic of Turkey (Borchkha, Murghuli and Artanujი), the other part is Mirveti, Kvemo Maradid and Kirnati, Georgia (Khelvachauri Municipality, Adjara).
One part of Turkey's Klarjeti is Georgian, the other is Turkish-speaking. Georgian is heard in Borchkha and Murghuli districts in Klarjeti, Turkey.
The research includes the entire Klarjeti (both Turkish and Georgian speaking) materials.
As a result of the research of geographical names recorded by us and confirmed in historical or other sources, the following was highlighted:
_ Names created with these suffixes: -ის//ის(ი), -იშ, -ევ, -ხ, -ფხე//-ფხ are an old layer in Georgian geographical nomenclature;
_ -ish suffix is a trace of Kolkhuri in Chorokhi valley;
_ It is important that in the toponymy of Klarjeti, the suffix -pkhe//-pkh appeared, which in the western Georgian linguistic space indicates a woman's origin (more like a family affiliation) and not a surname.
_ In the toponymy of Klarjeti, production with the suffix -ev significantly expands the distribution area of ,,ev kilo“;
_ -ev suffix -eb (as well as Kolkhuri -ef) is a substitute for the suffix. They must have belonged to different dialect circles.
The discussed geographical names show that the largest part of the toponymy of Klarjeti is Georgian, which is an unmistakable proof that Klarjeti is a historical Georgian land, and the Klarjes are its aboriginal inhabitants. Traces of other cultures on the land of Klarjeti are a reflection of the coexistence of the Klarje people with other people, and not of belonging to other people of the Klarje land. Collection and analysis of Klarjeti toponymy is important from the point of view of linguistics, historical geography, dialogue of cultures and others.
Downloads
References
ალავიძე, მ.(1958). ლეჩხუმური ტოპონიმიკური სახელწოდებანი. ქპი შრომები. XVIII. ქუთაისი.
გოგოლაშვილი, გ., არაბული, ა., სუხიშვილი, მ., მანჯგალაძე, მ., ჭუმბურიძე, ნ., ჯორბენაძე, ნ. (2011). თანამერდროვე ქართული ენის მორფოლოგია. სალიტერატურო ენა. გიორგი გოგოლაშვილის საერთო რედაქციით. მონოგრაფია. თბილისი.
ენუქიძე, თ. (1977). ტბეთის სულთა მატიანე. ტექსტი გამოსაცემად მოამზადა, გამოკვლევა და საძიებელი დაურთო თინა ენუქიძემ. მონოგრაფია. თბილისი.
ზურაბიშვილი, თ. (1961). ტოპონიმიკის შესწავლისათვის. ქესს. II. თბილისი.
თოფურია, გ. (1977). ჭოროხის ეტიმოლოგიისათვის. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის XXXIII სამეცნიერო სესია. თეზისები. თბილისი.
კახიძე, ნ. (2013). ეტრატზე ამეტყველებული ისტორია. ბათუმი.
მაისურაძე, ი. (1990). ქართული გვარსახელები. თბილისი: გამომცემლობა ,,საქინფორმკინო“.
მარი, ნ. (2012). შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები. ბათუმი: გამომცემლობა ,,ბათუმის უნივერსიტეტი“.
მგელაძე, ნ., ფაღავა, მ. (1998). ფხე||ხე - ისტორიისა და ეტიმოლოგიის საკითხები. ბსუ. შრომები II (ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა სერია). ბათუმი: გამომცემლობა ,,ბათუმის უნივერსიტეტი“.
მელიქიშვილი, გ. (1999). ძიებანი საქართველოს, კავკასიისა და ახლო აღმოსავლეთის ისტორიის დარგში. თბილისი.
Пагиревъ, Д. Д. (1913). Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказскаго края. издания Кавказскаго Военно-типографическаго Отдела... Тифлись.
ფაღავა, მ. (2003). სამხრული კილოების ფონემატური სტრუქტურა. დისერტაცია ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად. ბათუმი.
ფაღავა, მ. (2009). ნაწილაკი ახალ ქართულში. მონოგრაფია. თბილისი.
ფაღავა, მ. (2009(1)). მასალები ,,შვილის" სემანტიკისათვის ქართველურ ენებში. ბსუ ქართველოლოგიის ინსტიტუტის კრებული. VI. ბათუმი: გამომცემლობა ,,ბათუმის უნივერსიტეტი“.
ფაღავა, მ. (2012). ნიკო მარი და მისი მოგზაურობა შავშეთსა და კლარჯეთში. იხ. ნ. მარი, შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები. ბათუმი:გამომცემლობა ,,ბათუმის უნივერსიტეტი“.
ფაღავა, მ., თანდილავა, ლ. (2014). ლაზეთის ტოპონიმიის საკითხები. იხ. ისტორიული ჭანეთის აღმოსავლეთ ნაწილში დაცული კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები. თბილისი.
ფაღავა, მ., მგელაძე, ნ. (2005). აჭარა, მაჭახელი, ჭოროხი - ეტიმოლოგიის ცდა. ბსუ შრომები. VII. ბათუმი: გამომცემლობა ,,ბათუმის უნივერსიტეტი“.
ფაღავა, მ., ცინცაძე, მ., ბარამიძე, მ. (2022). ქართული ენის შავშური დიალექტი. მონოგრაფია. ბათუმი: გამომცემლობა ,,მერიდიანი“.
ქალდანი, მ. (1963). ლეჩხუმის გეოგრაფიულ სახელთა ‘იშ/-შ სუფიქსის საკითხისათვის. ქრსს. III. თბილისი.
ქირია, ჭ., ეზუგბაია, ლ., მემიშიში, ო., ჩუხუა, მ. (2015). ლაზურ-მეგრული გრამატიკა. 1. მორფოლოგია. მონოგრაფია. თბილისი.
შანიძე, ა. (1958). საქართველოს დედაქალაქის სახელწოდებისათვის. კრ. თბილისი 1500. თბილისი.
შანიძე, ა. (1973). ქართული გრამატიკის საფუძვლები. I მონოგრაფია. თბილისი.
შანიძე, ა. (1981). -ევ კილოს კვალი საქართველოს გეოგრაფიულ სახელებში. თხზულებანი 12 ტომად. ტ. II. თბილისი.
შანიძე, ა. (1981). ვინაობის სუფიქსი -არ ქართულ ენაში. თხზულებანი 12 ტომად. ტ. II. თბილისი.
ჩანტლაძე, ი. (2012). კიდევ ერთხელ -ფხე/-ხე, -ფხე/>-ფხ სუფიქსისათვის ქართველურ ონომასტიკონში. ქართველური ლექსიკის ისტორიიდან. I. თბილისი.
ჩიტაია, გ. (1944). ლეჩხუმის ექსპედიციის მოკლე ანგარიში. საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის მოამბე. Xბ. თბილისი.
ჩიქოვანი, მ. (1949). ტოპონიმიკურ სახელთა წარმოება ლეჩხუმური მასალების მიხედვით. ა.ს. პუშკინის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის შრომები. VII. თბილისი.
ცეცხლაძე, ნ. (2004). ძიებანი ჭოროხის აუზის ტოპონიმიიდან. ბათუმი.
ჭურღულია, ო. (1983). ,,ხე" ნაწილაკის ვარიანტები ქართველურ ენებში. მაცნე/ე. 4. თბილისი.
ჯავახიშვილი, ი. (1951). ქართველი ერის ისტორია. თბილისი.
ჯავახიშვილი, ი. (1998). ქართველი ერის ისტორიის შესავალი. თხზ. 12 ტომად. ტომი XI. თბილისი.
ჯანაშია, ს. (1952). უძველესი ეროვნული ცნობა ქართველთა პირველსაცხოვრისის შესახებ. თხზ. ტ.II. თბილისი.
ჯორბენაძე, ბ., კობაიძე, მ., ბერიძე, მ. (1988). ქართული ენის მორფემებისა და მოდალური ელემენტების ლექსიკონი. თბილისი.
Мещанинов, И.И. (1958). Грамматический Строй Урарткого языка, ч. 1, М-Л.