სუპლეტური ფორმაწარმოებისა და სიტყვაწარმოების საკითხისათვის სხვადასხვა სისტემის ენებში (რუსული და ქართული ენების მიხედვით)
DOI:
https://doi.org/10.52340/idw.2023.19საკვანძო სიტყვები:
სუპლეტივიზმი, სუპლეტური წყვილები, სუპლეტური ფორმაწარმოება, ფუძეთა მონაცვლეობაანოტაცია
სუპლეტივიზმის საკითხი ყოველთვის იზიდავდა სხვადასხვა მიმართულებისა და სკოლის მკვლევართა ყურადღებას. ეს საკითხი განიხილებოდა მრავალ ნაშრომშიდა იყო მსჯელობის საკითხი.სუპლეტივიზმი გავრცელებულია სხვადასხვა ენებში, მათ შორის, რუსულსა და ქართულში.
მოცემულ ნაშრომში განხილულია სუპლეტური ფორმაწარმოებისა და სიტყვაწარმოებისა რუსულსა და ქართულ ენაში. ორივე საკვლევ ენაში სუპლეტური წყვილები აღინიშნება ერთი და იგივე მეტყველების ნაწილების ფარგლებში, თუმცა მათი წარმოქმნის მიზეზები განსხვავებულია, ვინაიდან რუსული ენა ინდოევროპულ ენათა ოჯახში შედის, ხოლო ქართული მიეკუთვნება იბერია-კავკასიურ ენებს, კერძოდ, ქართველურს.
კვლევის თვისებრივ ანალიზზე დაყრდნობით გამოგვაქვს შემდეგი დაკვნები:
1.ორივე საკვლევ ენაში აღინიშნება არსებით სახელთა სუპლეტური წყვილები(корова –теленок, овца –ягненок, курица –цыпленок; ძროხა - ხბო, ცხვარი -ბატკანი, ქათამი - წიწილა), მაგრამ^ коза – козленок, თხა - თიკანი.
რუსულ ენაში ასევე არსებობს სხვაგვარი სუპლეტური წყვილებიც. ასეთი სუპლეტური ფორმები ქართულში რა ფიქსირდებ.(ребенок –дети, человек –люди).
2.ზედსართავ სახელების სუპლეტური წყვილები (хороший лучше, плохой – хуже; კარგი უკეთესი, ცუდი - უარესი).
3.რუსულ ენაში არსებობდა ნაცვალსახელები и, я, е, რომლებიც შემდგომში ჩანაცვლდა ნაცვალსახელებით он, она, оно, რის შედეგადაც წარმოიქმნა შემდეგი სუპლეტური წყვილები он –его, ему; она – её, ей. „III პირის ნაცვალსახელი (ის, იგი) მთელ პარადიგმას ივსებს მა- ფუძის მეშვეობით; ხოლო I პირის ნაცვალსახელის ფორმაწარმოების ერთადერთი შესაძლებლობა ნათესაობითი ბრუნვის სუპლეტური ფუძის წარმოქმნაა: მე → ჩემ-...“(ა.არაბული, 2014).
4.ორივე საკვლევ ენაში აღინიშნება უსრული და სრული ასპექტის მქონე
სუპლეტური ზმნური წყვილები (говорить – сказать, искать-найти; ლაპარაკი - თქმა, ძებნა - პოვნა и др.). „ ზმნის სისტემაში სუპლეტურად მიიჩნევა ე.წ. რიცხვისა თუ მწკრივის მიხედვით მონაცვლე ზმნები“ (გ. გოგოლაშვილი).
ერთ სტატიაში შეუძლებელია შევეხოთ სუპლეტურობასთან დაკავშირებულ ყველა საკითხს, ამიტომ ჩვენი კვლევა გაგრძელდება.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
წყაროები
Букатевич Н.И., Савицкая С.А., Усачева Л.Я. (1974)Историческая грамматика русского языка.Киев: Вища школа.
Валгина Н.С.(Ред.)(2002)Современный русский язык: Учебник. Москва: Логос. 528 с.
С.Жукова.Явления супплетивизма и гетеронимии в морфологии глагола современного немецкого языка.//Вестник ТГПУ.2006. Выпуск 4(55). С.59.
Косова В.А. (1995) Супплетивизм в номинативно-деривационной системе современного русского языка.Автореферат диссертации. Казань.
НемченкоВ.Н. Супплетивизм как грамматическле явление(понятия и термины)(2000)//Вестник нижегородского университета им.Н.И.Лобачевского.Стр. 163-173.
Реформатский,А.А.(2004)Введение в языковедение:Учебник для вузов.//Под ред.В.А.Виноградова. Москва: Аспект Пресс. 536с.
Русская грамматика(1980). Том I.Москва:Наука.
Шанский Н.М.(1975)Краткий этимологический словарь русского языка.Москва:Просвещение.С.125-126.
გიორგი გოგოლაშვილი(რედ.)(2011). თანამედროვე ქართული ენის მორფოლოგია. სალიტერატურო ენა. თბილისი: მერიდიანი. 831გვ.
ზოგი წარმოქმნილი (მეორეული) ზმნისართის შეხამებისათვის ნაცვალსახელებთან. / ქართული სიტყვის კულტურის საკითხები, ტ. 14, თბ. 2014. გვ. 16-25.
ზმნური სუპლეტივიზმის ერთი უძველესი მოვლენისათვის ქართულში. – იკე, XXXVI, 2008
ქეთევან მარგიანი, მარინე კაკაჩია, მარინა ჯღარკავა(2016) სუპლეტური ზმნები ქართველურში// მეშვიდე საერთაშორისო ქართველოლოგიური სიმპოზიუმის მასალები. თბილისი.
https://russkiiyazyk.ru/chasti-rechi/suppletivnye-formyi-slov-primeryi.html
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
გამოცემა
სექცია
